Een veilig en bevrijdend vluchthuis
Op zoek naar de Balans tussen Veiligheid en Vrijheid in het vluchthuis.
De plek die wij thuis noemen (een plek tussen vier muren) wordt voor de meeste van ons gezien als één van de veiligste plaatsen die we ons kunnen inbeelden. Toch zijn er nog altijd mensen met een onveilige thuissituatie, die op de vlucht zijn, op zoek naar veiligheid. Slachtoffers van partnergeweld zijn hier een voorbeeld van. Vandaag is in België nog steeds één vrouw op zeven slachtoffer van partnergeweld en zijn er iedere maand ongeveer tien dodelijke slachtoffers. Vrouwen die slachtoffer zijn zitten vaak vast in een cirkel van huiselijk geweld. Ze hebben nood aan een plek weg van thuis waar ze hun veiligheid kunnen terugvinden. Hiervoor werden in België vluchthuizen voorzien waar men terecht kan om te ontsnappen aan de huiselijke situatie. Een vluchthuis is een gewoon huis dat aan residentiële opvang doet van mishandelde vrouwen en van de kinderen die hen vergezellen. De adressen van deze vluchthuizen worden geheim gehouden omdat ze mishandelde vrouwen de kans willen geven om de partner te verlaten, en omdat ze hen een veilig onderdak en de nodige begeleiding willen bieden.
Veiligheid VS Vrijheid
Het mysterie rond de vluchthuizen van vandaag is iets dat me heel erg integreerde en dus ook de reden dat ik hierrond mijn masterproef wou schrijven. Met deze masterproef wou ik gaan kijken hoe interieurarchitectuur een verschil kan maken voor slachtoffers van huiselijk geweld, bij het verlaten van hun eigen (t)huis. Het vluchthuis is een plek waar enerzijds de grenzen zeer hoog moeten gehouden worden, en anderzijds een vlotte toegankelijkheid nodig is voor de slachtoffers. De hoge grens zorgt ervoor dat slachtoffers zich hier vaak opgesloten voelen ondanks de veiligheid die de plek hen meegeeft. Ze laten hun situatie achter voor een onbekende plek waar ze moeten samenleven met andere lotgenoten die hen op het eerste moment vreemd zijn. Daarnaast is het voor velen van hen een nieuwe start voor zelfontwikkeling, weg van de toxische omgeving die ze lange tijd gekend hebben.
Uit antropologisch onderzoek bleek dat bij de vluchthuizen heden ten dage de focus heel erg ligt op de veiligheid van de slachtoffers, maar hierdoor wordt de vrijheid van diezelfde slachtoffers deels vergeten. Ondanks dat het vluchthuis een zeer afgesloten plek is, zou er toch ook plaats moeten zijn voor openheid en mag het niet afschrikken voor de slachtoffers. De vrouwen die op de vlucht zijn hebben vaak geen tijd om hun persoonlijke en intieme spullen mee te nemen. Ze komen terecht in een ruimte die niet van hun is, die ze moeten delen met andere bewoners. Deze masterproef onderzoekt hoe interieurarchitectuur kan bijdragen in het creëren van een veilig, maar ook ontvankelijk vluchthuis voor vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld.
De ontwerpopportuniteiten voor interieurarchitectuur
Het onderzoekend ontwerp focust op vier hoofdthema’s die de opportuniteiten tonen voor interieurarchitectuur in het vluchthuis. Een eerste thema is de nood aan een eigen plek, noodzakelijk voor de zelfontwikkeling van deze vrouwen. Daarnaast speelt ook het samenzijn een cruciale rol in het proces van het verlaten van een gewelddadige omgeving. Er moet plaats worden gemaakt voor spontane ontmoetingen, zodat bewoners wanneer ze hier nood aan hebben eens een spontane babbel kunnen doen. Ten derde is het wegwerken van het gesloten gevoel van het vluchthuis heel belangrijk. De slachtoffers in het vluchthuis hebben nood aan controle over wie er wanneer binnenkomt, zodat er naast de veiligheid ook een gevoel van vrijheid kan worden bekomen. Tenslotte is bij het gevoel van vrijheid de relatie tussen binnen en buiten, tussen interieur en exterieur heel relevant. Zo wordt ook de ontwerpopportuniteit van een beschermde buitenruimte duidelijk uit het onderzoek. Aan de hand van deze vier hoofdthema’s werd gekeken hoe het vluchthuis een tijdelijke thuis kan zijn met een balans tussen veiligheid en vrijheid, binnen in de context van de Belgacomtoren te Gent.
