Dementie bij ouderen met een islamitische achtergrond
Dementie bij ouderen met een Islamitische achtergrond.
“Dementie is vooral erg als de samenleving er niet mee kan omgaan”. (Hoet, z.d)
De bevolking in Vlaanderen vergrijst, de komende jaren zal dit fenomeen zich alleen maar stevig verder doorzetten. De vergrijzing teken we ook voor het eerst op bij de eerste arbeidsmigranten. We spreken van een gekleurde vergrijzing.
De gastarbeiders die begin jaren 70 naar België kwamen overschrijden vlotjes de pensioenleeftijd. Dat brengt leeftijdsgebonden gezondheidskwalen met zich mee. Veeleer zijn deze vergelijkbaar met die van hun autochtone leeftijdsgenoten. Echter botsen zij ook tegen specifieke kwalen op, die een link hebben met de migratie, de andere leefstijl en de woeste arbeid die deze mensen hebben verricht.
De ziekte dementie bijvoorbeeld, komt bij mensen met een migratieachtergrond, tot vier keer meer voor dan bij de Vlaamse populatie in dezelfde leeftijdscategorie. Tegelijk vormt dementie een groot taboe binnen de islamitische gemeenschap. Er is weinig of niets over het ziektebeeld en het ziekteproces gekend. Gezinnen die ermee te maken krijgen gaan gebukt onder schuld- en schaamtegevoelens.
Mensen met dementie met een niet westerse achtergrond beroepen zich het liefst op informele zorg; de mantelzorgers. Het inroepen van professionele hulp is voor hen lastig. Islamitische ouderen spiegelen zich aan de structuren die gebruikelijk waren in het thuisland. Daar wonen verschillende generaties onder één dak en is het een evidentie dat kinderen de zorg voor hun ouders op zich nemen.
In Vlaanderen zien we dat de tweede generatie sterk worstelt met deze erfenis. De wil om in te staan voor de zorg van (schoon)ouders is nog steeds sterk aanwezig. Gezien de veranderende gezinssamenstellingen en het feit dat de tweede generatie ook meer en meer uit tweeverdieners bestaat wordt mantelzorg verlenen een hele opgave. Men woont nauwelijks meer onder één dak, de zonen en dochters werken buitenshuis, studeren en reizen, waardoor ze a priori minder beschikbaar. Mantelzorg verlenen zorgt voor een precieze planning, overeenstemming en bepaalde kwaliteiten. Hoewel mantelzorg met veel enthousiasme wordt aangevat, merken we op dat mantelzorgers met een migratieachtergrond snel overbelast zijn. Draagkracht verandert onder deze omstandigheden al snel in draaglast.
Het traject dat patiënten doorlopen alvorens de diagnose dementie te krijgen is overigens niet aangepast aan mensen met een migratieachtergrond. Omwille van verschillende barrières blijft een betrouwbare diagnose uit. De aandoening komt dikwijls pas aan het licht in een vergevorderd stadium waardoor vroegtijdige zorgplanning en andere vormen van ondersteuning van de persoon met dementie en zijn entourage rijkelijk te laat komen. Men kan zich vragen stellen over de gelijkwaardigheid en de rechten van patiënten binnen het zorglandschap.
De drempels waar een persoon met dementie tegenaan loopt zijn onder andere; de taal, de cultuur en de geletterdheid.
Taal speelt een belangrijke factor bij mensen met dementie. De moedertaal blijft aanwezig, meestal zelfs in een vergevorderd stadium. Talen die op latere leeftijd aangeleerd zijn vervliegen. Van een uitdaging voor de zorg gesproken.
Mensen met dementie plooien terug op hun verleden, cultuur is dan een onuitwisbare bron bij de ondersteuning. Schrijnend is dan het feit dat zorg- en hulpverleners anno 2022 bitter weinig kennis hebben wat vreemde culturen betreft.
Geletterdheid is een heikel punt. De arbeidsmigranten zijn voornamelijk analfabeten. Dikwijls ook in de eigen taal. Doordat zij naar Vlaanderen kwamen als ‘gastarbeider’ en zich daar ook, ettelijke decennia naar gedroegen, besteedden zij hun al hun tijd en energie aan arbeid. Onderwijs schoot er dikwijls bij in, de mogelijkheden op dit terrein, in de beginjaren van de migratie waren ook nihil.
De barrières staan een goede verstandhouding tussen de persoon met dementie en zijn entourage enerzijds en de zorg- en hulpverlening anderzijds danig in de weg.
De kunst is om de bestaande zorg- en dienstverlening en deze kwetsbare groep met elkaar te verbinden.
De mensen met een migratieachtergrond zijn in nood aan kennis, inzicht en persoonsgerichte zorg.
De professionals kunnen advies en vorming inzake cultuur sensitieve zorg goed gebruiken. Het in balans houden van deze noden vergt ongetwijfeld een evenwichtsoefening.
