‘Thesissen schrijven aan de Leuvense universiteit in de zeventiende eeuw’

Een thesis schrijven, het is van vele tijden. Ook in de zeventiende eeuw schreven de Leuvense studenten aan de universiteit hun thesissen, en dit voor vijf faculteiten: Letteren, Geneeskunde, Theologie, Burgerlijk en Kerkelijk recht. Na het schrijven van hun proefschrift dienden studenten die te verdedigen in een disputatio, een openbare discussie of debat waarbij de student de resultaten van zijn onderzoek verdedigt. Ze maakten hun disputatio bekend aan de hand van thesisbladen (Thesis prints, Thesenblätter, Thèse illustrée, Tesi). Dit zijn gedrukte bladzijden van één pagina waarin enkele vaste elementen terugkeren, zoals een korte samenvatting of een conclusie van het onderzoek, de betreffende faculteit, bedanking aan de praeses, naam van de student in kwestie en wat praktische informatie. Vaak zijn thesisbladen ook versierd met gravures of typografische ornamenten of kaders. Studenten lieten deze ‘affiches’ drukken bij een erkende Leuvense drukker.

Ook aan de vroegmoderne universiteit van Leuven was dit de gewoonte. In deze masterproef staan 469 thesisbladen uit de zeventiende eeuw centraal. Deze éénbladdrukken bevinden zich in de Leuvense universiteitsbibliotheek en het Rijksarchief. Het thesisblad is een ogenschijnlijk eenvoudige bron, maar levert veel informatie op over de universiteit en de Leuvense drukkerswereld. Het geeft in de eerste plaats gegevens over het zeventiende-eeuwse onderwijssysteem, het houden van de disputationes, de werking van de diverse faculteiten en de afkomst van de Leuvense student. Ook welke rol dit eenvoudig drukwerk speelde binnen de productie van de Leuvense drukkers wordt bestudeerd. Eerst en vooral is het belangrijk om te weten dat de bewaring van dit soort drukwerk problematisch is. Thesisbladen werden na gebruik vaak weggesmeten of gebruikt als kladpapier, daardoor zijn er heel wat bladen in de loop van de tijd verdwenen. Maar aan de hand van de bewaarde exemplaren, in combinatie met het oude universiteitsarchief en bronnen van de zeventiende-eeuwse drukkers is het echter wel mogelijk om een gedegen onderzoek te bewerkstelligen. De universiteit van Leuven bezit één van de belangrijkste collecties thesisbladen in heel Europa! Thesisbladen komen vooral voor aan universiteiten in de Nederlanden (Leuven, Dowaai, Leiden), Duitstalige universiteiten (Keulen, Bamberg, Bazel) en Scandinavië (Kopenhagen). In Spanje, Frankrijk en Engeland komen er nauwelijks gedrukte thesisbladen voor.

Bij de productie van thesisbladen speelde de universiteitspedel een belangrijke rol. Deze was de administratieve en organisatorische verantwoordelijke van zijn faculteit en stond in direct contact met de student. Uit kwantitatief onderzoek zal blijken dat de student voornamelijk zijn thesisbladen liet drukken bij de pedel van zijn eigen faculteit. Zo waren pedellen van de theologische faculteit Georgius en Fredericus Lipsius, Judocus de Paep en Henricus Van Overbeke verantwoordelijk voor het drukken van heel wat thesisbladen. Het blijkt dat de meeste pedellen zich na hun aanstelling omschoolden tot een erkende drukker om via het drukken van thesisbladen (en ander administratief drukwerk) een extra inkomen te verwerven. Universiteits- en stadsdrukkers waren heel wat minder betrokken bij het produceren van dit drukwerk. Voor hen was dit een minder belangrijk element binnen hun productie.

Door deze thesisbladen te analyseren zijn er evoluties merkbaar op zowel inhoudelijk als typografisch vlak. De inhoud van de disputationes kende een evolutie en de typografie evolueerde van een rijkelijke versierde omkadering naar een sobere variant. Ook de afkomst en de hoeveelheid studenten kan afgeleid worden uit de studie. Hieruit blijkt dat studenten vooral uit de directe omgeving aan de Leuvense universiteit kwamen studeren. Ook valt op dat er heel vele thesisbladen gedrukt werden voor de theologische faculteit. Nota bene één van de kleinste faculteit van de Leuvense universiteit. Dit omdat thesisverdedigingen verplicht waren binnen deze faculteit en theologie was ook een dankbaar onderwerp, zeker in de periode van de reformatie en de contrareformatie (en de opkomst van het protestantisme) om over de discussiëren en een openbare debat over te voeren. Er kan heel veel over de universiteit en de Leuvense drukkerswereld uit het thesisblad gehaald worden.