Do’s and Don’ts na een spoedkeizersnede

"De meeste mensen zeggen ‘wees gelukkig, de baby is gezond, jij bent gezond, het zal allemaal wel goed komen." Het eerste moment heb je iets van "Hou je mond, jij weet niet wat ik heb meegemaakt."

Lange tijd werd gedacht dat de geboorte van een kind enkel een positieve ervaring kon zijn. De laatste jaren werd er ook bij stilgestaan dat een bevalling een negatieve, zelfs traumatiserende ervaring kan zijn. Deze negatieve ervaring wordt vooral gezien bij vrouwen die bevielen via een kunstverlossing of een ongeplande keizersnede, ook wel spoedsectio genoemd.

Ondersteuning: een cruciale rol

In België bevalt zo’n 19% van alle vrouwen via een keizersnede, het grootste deel hiervan zijn de geplande keizersneden. Een kleiner aantal vrouwen bevalt aan de hand van een spoedkeizersnede, vaak totaal onverwacht omdat het leven van hun kind of van zichzelf in gevaar is.

Verschillende studies toonden aan dat het risico op complicaties na een spoedsectio bij zowel de moeder als het kind hoger is, dan na een geplande keizersnede. Hierbij worden niet alleen lichamelijke complicaties bedoeld. Na een spoedkeizersnede is er een hoger risico op psychische problemen, zoals een post-partumdepressie, posttraumatische stressstoornis en een postnatale psychose. Onderzoek (Hollander et al., 2017) toonde aan dat ondersteuning een cruciale rol speelt bij een spoedkeizersnede. Enerzijds valt ondersteuning door de partner, familie en omstaanders niet te onderschatten , anderzijds hebben zorgverleners een onmiskenbare rol in herkenning en preventie van psychische problemen. Deze laatste zijn zich vaak niet bewust van hoe hun handelen de mentale gezondheid van de vrouw kan beïnvloeden. De bachelorproef ‘Onderzoek naar hoe zorgverleners beter hulp kunnen bieden na een spoedkeizersnede’, ging na waar de pijnpunten in de zorgverlening precies liggen aan de hand van een literatuurstudie en enkele interviews. Daarna werd een brochure ontwikkeld voor zorgverleners, met als doel de zorgverleners extra handvaten te geven om beter om te  gaan met deze problematiek.

Pijnpunten in de zorg

Uit de literatuurstudie en interviews kwamen de zaken ‘kwetsbaarheid’, ‘communicatie’, ‘controleverlies’ en ‘angst’, naar voren als pijnpunten in de begeleiding van vrouwen die een spoedsectio hebben ondergaan.

Het ondergaan van een spoedkeizersnede is een ingrijpende gebeurtenis. Zowel voor als na de keizersnede gaven vele vrouwen aan zich kwetsbaar te voelen. In de periode voor de spoedkeizersnede gaven de vrouwen aan onder de indruk te zijn van het grote aantal personen dat ze gezien hadden, de snelheid waarmee de acties elkaar opvolgden… De vrouwen waren overdonderd en hadden geen tijd om vragen te stellen. Na de keizersnede, voelden vele vrouwen zich aan hun lot overgelaten. Ze werden naar een kamer gebracht, met of zonder hun baby. Pas dan kwam vaak het besef van wat er zich had afgespeeld en hoe gelimiteerd ze nu waren in hun doen en laten. Enkele keren haalden de vrouwen het tekort aan ondersteuning en de onderbemanning op materniteit aan, vooral ’s nachts lijkt dit een probleem, wanneer het bezoek weg is en er niemand meer kan helpen een flesje op te warmen of een luier te verversen.

“ze ligt te wenen en ik kan niks, hier zit een drain, daar een sonde, ik lig vast, ik kan ze niet helpen”

Daarnaast spraken vrouwen over problemen in de communicatie. Hierbij werden drie aspecten genoemd. De vrouwen hadden ten eerste het gevoel niet gehoord te worden, vaak werden hun wensen niet vervuld, ook bij de beslissing om over te gaan tot spoedkeizersnede, werden de vrouwen niet altijd betrokken. De vrouwen rapporteerden daarnaast dat omstaanders geen begrip opbrachten voor de situatie. De spoedkeizersnede werd verbloemd, er werd gefocust op de afloop: beiden waren gezond...  Ten tweede kregen de vrouwen vaak tegenstrijdig advies, voornamelijk over de borstvoeding. Aangezien de opstart van borstvoeding na een keizersnede, laat staan na een spoedkeizersnede, vaak al wat moeilijker is dan na een natuurlijke bevalling, is het geven van correct en eenduidig advies een belangrijk punt. Ten derde haalden de vrouwen ook aan dat ze soms verkeerde informatie kregen. Duiding over wat zich precies had afgespeeld, werd vaak niet gegeven, daarnaast kregen de vrouwen te weinig of verkeerde informatie over het herstel van hun lichaam, voornamelijk van het litteken van de keizersnede.

“Tijd voor vragen was er niet, ik denk dat je dan een beetje op ‘survivalmodus’ overschakelt.”

Bovendien haalden de vrouwen aan dat ze het gevoel hadden de controle te verliezen . Nadat de beslissing ‘spoedkeizersnede’ was gevallen , moesten de vrouwen hun bevallingsproces uit handen geven. Vrouwen gaven aan dat ze niet betrokken werden bij het gebeuren , ze hadden niet het gevoel bevallen te zijn.

“Je hoort de dokters tegen elkaar babbelen alsof je er eigenlijk niet bij bent, ze waren bezig over Waregem Koerse.”

Ten slotte haalden de vrouwen aan zich erg angstig te voelen. Angst voor het leven van hun baby, angst voor de procedure. Daarnaast kampten enkele vrouwen met de angst hun kind niet te herkennen als hun eigen kind. Een keizersnede onder volledige verdoving of wanneer het kindje meteen na de geboorte werd overgebracht naar een ander ziekenhuis en het contactmoment tussen moeder en kind dus werd uitgesteld, bleken risicofactoren om te wennen aan de nieuwe rol als moeder.

"Haalt ons meisje het? Wat staat ons te wachten? Gaan we haar mogen zien?"

Kleine moeite, grote impact

De resultaten uit de literatuurstudie en de interviews tonen aan dat zorgverleners een belangrijke invloed uitoefenen op hoe een spoedkeizersnede ervaren wordt. Daarom werd een brochure ‘Do’s and Don’ts na een spoedsectio’ opgesteld, waarin bij elk van bovengenoemde pijnpunten enkele aanbevelingen worden geformuleerd om de zorg bij een spoedsectio te optimaliseren. Zaken als ‘geef kort uitleg over wat er te gebeuren staat’, ‘neem tijd om na de spoedkeizersnede informatie te geven over de toestand van de baby, alsook om te luisteren naar de eerste vragen en onzekerheden’, ‘zorg voor een eenduidig beleid inzake borstvoeding’ of ‘hou er rekening mee dat indien de vrouw belt, deze kamer wordt voorgenomen op de kamers van mobiele vrouwen’, lijken logisch, maar worden vaak, in alle drukte over het hoofd gezien. Terwijl deze, vaak kleine zaken, een wereld van verschil kunnen betekenen.