Traject voor Leuvense langzaam lerende nieuwkomers: ook geschikt voor gemiddeld tot snel lerende nieuwkomers?
Sedert enkele jaren kunnen anderstalige nieuwkomers in Leuven een traject volgen dat hen voorbereidt op duurzame tewerkstelling op de Vlaamse arbeidsmarkt. Dit geïntegreerd traject bestaat onder meer uit basislessen Nederlands, wiskunde, ICT en andere activiteiten. Momenteel staat dit traject slechts open voor nieuwkomers die een verlengd leertraject Nederlands van 180 lesuren hebben gevolgd. Een recent onderzoek toont echter aan dat het traject mogelijk ook van waarde zou kunnen zijn voor nieuwkomers die een standaardtraject van 120 lesuren hebben gevolgd.
Verzoek OCMW en Stad Leuven
Het traject vormde een initiatief van OCMW Leuven en de dienst diversiteit van de Stad Leuven. Het traject had onmiddellijk een positieve impact op de tewerkstelling deelnemers. Voornamelijk waren dit nieuwkomers die in een verlengd leertraject Nederlands werden geplaatst omwille van leerproblemen of leerachterstand. OCMW en Stad Leuven merkten echter na verloop van tijd op dat bepaalde problemen ook bleven aanslepen bij snel lerende of hoger opgeleide nieuwkomers. Daarom dienden OCMW en Stad Leuven via de organisatie Wetenschapswinkel een onderzoeksvraag in bij de KU Leuven. In de vorm van een masterproefonderzoek onderzocht student Vergelijkende en Internationale Politiek Maxime De Wel of het geïntegreerd traject ook van waarde zou kunnen zijn bij de aanpak van problemen die gemiddeld en snel lerende nieuwkomers ervaren bij de overstap naar de Vlaamse arbeidsmarkt.
Menselijk en sociaal kapitaal
Het onderzoek vertrok vanuit de begrippen menselijk en sociaal kapitaal. Menselijk kapitaal omvat vaardigheden die het makkelijker maken om aan werk te komen, zoals taalvaardigheid, opleidingen, beroepservaring, etc. Sociaal kapitaal omvat het sociaal netwerk dat het makkelijker kan maken om aan werk te komen, zoals contacten binnen een bepaald bedrijf. Beide vormen van kapitaal zouden volgens onderzoek bepalend zijn bij de zoektocht naar werk. Onderzoek toont echter aan dat nieuwkomers vaak problemen ervaren die menselijk en sociaal kapitaal kunnen beïnvloeden.
Het onderzoek had twee doelen. Ten eerste werd de impact van vijf veelvoorkomende drempels op menselijk en sociaal kapitaal onderzocht. Het ging hier om taalbarrières, de langdurigheid van procedures, de vertaling van competenties naar een nieuwe arbeidsmarkt, negatieve houdingen onder werkgevers en culturele verschillen. Meer bepaald werd gezocht naar de verschillende manieren waarop deze zaken de verwerving en inzetbaarheid van menselijk en sociaal kapitaal kunnen beïnvloeden. Ten tweede werd de waarde van het geïntegreerd traject onderzocht als oplossing voor deze drempels. Om dit te achterhalen werd gekeken naar veelvoorkomende aanbevelingen uit de literatuur die overlappen met activiteiten uit het traject. Vervolgens werd aan respondenten gevraagd hoe zij over deze aanbevelingen dachten als oplossing voor de geselecteerde drempels. Het onderstaande schema geeft de relaties tussen alle concepten weer.
Interviews met nieuwkomers en praktijkmensen
Om de nodige data voor dit onderzoek te verzamelen ging De Wel interviews afnemen bij twee doelgroepen. De eerste doelgroep omvatte nieuwkomers die in een standaard leertraject Nederlands van 120 lesuren werden geplaatst. Het volgen van een standaardtraject werd in het onderzoek als een indicator van leervermogen beschouwd aangezien nieuwkomers in een dergelijk traject worden geplaatst na afname van een reeks cognitieve testen die peilen naar leervermogen. Via de Leuvense CVO’s Volt en CLT werden enkele lesgevers Nederlands gecontacteerd. Aan hen werd gevraagd om het onderzoek te komen voorstellen in de les en nieuwkomers warm te maken om aan het onderzoek deel te nemen. In totaal werden twaalf interviews afgenomen nieuwkomers waarbij werd ingegaan op achtergrond, beroepsambities, capaciteiten, sociaal netwerk en uiteraard ook drempels die worden ervaren. Vervolgens werd ingegaan op zaken waar bevraagden naar eigen zeggen nood aan zouden hebben alsook hoe zij tegenover het idee staan om bepaalde activiteiten uit het geïntegreerd traject te volgen.
Naast nieuwkomers ging De Wel ook ten rade bij mensen uit de praktijk. Het ging hier om personen die een functie beoefenen of beoefend hebben die te maken had met de tewerkstelling van (Leuvense) nieuwkomers. Aan personen uit deze doelgroep werd gevraagd hoe zij vanuit hun professionele ervaring naar deze drempels kijken alsook hoe activiteiten uit het geïntegreerd traject volgens hen zouden kunnen helpen bij het overbruggen van de geselecteerde drempels. In totaal werden zes interviews met praktijkmensen afgenomen, waarvan één dubbelinterview met twee personen.
De interviews werden nadien getranscribeerd en geanalyseerd. Er werd gezocht naar verschillende linken tussen de geselecteerde drempels en menselijk en sociaal kapitaal alsook mogelijke linken tussen activiteiten uit het geïntegreerd traject en de geselecteerde drempels. Daarnaast werden ook de perspectieven van nieuwkomers en praktijkmensen met elkaar vergeleken.
Mogelijke meerwaarde
Uit de analyse van de interviews werden verschillende conclusies getrokken. Wat betreft de invloed van de geselecteerde drempels kon ten eerste geconcludeerd worden dat alle drempels een impact kunnen hebben op zowel menselijk als sociaal kapitaal, alhoewel deze impact zeer individueel van aard is. De manieren waarop drempels menselijk en sociaal kapitaal kunnen beïnvloeden zijn grotendeels afhankelijk van de achtergrond, toekomstaspiraties en huidige levensomstandigheden van de nieuwkomer. Daarnaast kunnen drempels ook samen een probleem vormen voor tewerkstelling, bijvoorbeeld wanneer een werkgever een negatieve houding heeft naar nieuwkomers toe omwille van de taalbarrière. Dit wordt door zowel nieuwkomers als praktijkmensen bevestigd.
Het geïntegreerd traject zou mogelijk kunnen helpen bij de aanpak van geselecteerde drempels. Zo kunnen lessen Nederlands helpen bij taalbarrières en kunnen lessen wiskunde en ICT helpen bij het vertalen van competenties naar de Vlaamse arbeidsmarkt. Desondanks zijn er enkele nuances. Ten eerste heeft elke nieuwkomer individuele ervaringen en noden. Daarom is het belangrijk dat het traject op maat blijft van de specifieke noden die nieuwkomers ervaren. Nieuwkomers staan doorgaans ook sceptischer tegenover het traject dan praktijkmensen omdat niet elke activiteit die deel uitmaakt van het verplichte curriculum als even relevant wordt ervaren.
De Wel stelt voor om het geïntegreerd traject open te stellen voor nieuwkomers uit een standaard leertraject Nederlands, doch met aandacht voor de individuele context waarin zich nieuwkomers zich bevinden. Daarnaast zou het volgens De Wel ook aangewezen zijn om bepaalde verplichte activiteiten vrijblijvend te maken. Dit zou potentiële nieuwkomers meer flexibiliteit en keuzevrijheid kunnen geven.
