Een analyse van “Temptation Island” en “The Bachelor” vanuit evolutionair psychologisch perspectief.

Kijken alsof je leven er van afhangt

Een analyse van “Temptation Island” en “The Bachelor” vanuit evolutionair psychologisch perspectief

Op realiteit gebaseerde programma’s blijven opgang maken in de televisiewereld. Echte mensen zien handelen op televisie blijkt een bijzondere aantrekkingskracht op ons te hebben. Zo sterk dat het naar voor schuiven van de gewone man of vrouw ook in andere televisiegenres is binnengedrongen. De vraag waarom mensen zo graag kijken naar reality-tv is door wetenschappers echter nog maar zelden onder handen genomen. De thesis “Een analyse van “Temptation Island” en “The Bachelor” vanuit evolutionair psychologisch perspectief” gaat op zoek naar de redenen waarom mensen door deze programma’s worden aangetrokken. Een zoektocht die leidt naar de wortels van ons eigen menselijke gedrag.

Zedenloos, immoreel, laag bij de gronds, onethisch, een inbreuk op het privé-leven. Reality dating-programma’s zoals “Temptation Island” en “The Bachelor” kunnen op een hoop kritiek rekenen. Desondanks zijn dit veel bekeken programma’s. De redenen voor de populariteit van deze omstreden programma’s zijn echter onduidelijk en nog niet onderzocht. De vraag waarom mensen doen wat ze doen, is in sommige gevallen moeilijk te beantwoorden. Evolutionaire psychologie, gebaseerd op een combinatie van cognitieve psychologie en evolutionaire biologie, gaat op zoek naar de wortels van het menselijke gedrag. Net zoals ons hart het orgaan is ontworpen om het bloed rond te pompen en onze maag het orgaan is om voedsel te verteren, zijn onze hersenen het orgaan dat ons gedrag stuurt. Evolutionaire psychologie gaat ervan uit dat onze hersenen gevormd zijn onder druk van natuurlijke selectie om adaptieve problemen op te lossen. Adaptieve problemen zijn steeds terugkerende problemen waarvan hun uitkomst het overleven en de voortplanting van een soort beroert. Evolutionaire psychologen stellen hypothesen over de menselijke natuur door veronderstellingen te maken over adaptieve problemen in de voorouderlijke omgeving. Deze hypothesen kunnen dan empirisch worden getest.

Wanneer we verschillende vormen van reality-tv onder de loep nemen, zien we dat deze vaak inspelen op adaptieve problemen: problemen om een partner te vinden (“The Bachelor”), proberen om je partner te behouden en overspel te vermijden (“Temptation Island”), problemen om in groep samen te leven (“Big Brother”), problemen om te overleven (“Expeditie Robinson”), etc. Een aantal hypothesen rond adaptieve problemen, bijvoorbeeld rond menselijke seksualiteit en voortplanting, en hun invloed op de ontwikkeling van het menselijke gedrag zijn echter moeilijk te bestuderen. De programma’s “Temptation Island” en “The Bachelor” bleken in deze gevallen de wetenschap een handje te kunnen helpen door een venster te bieden op menselijk gedrag dat we gewoonlijk niet zo expliciet te zien krijgen. Een andere nieuwigheid is dat de analyse gebaseerd werd op de roddels die de kandidaten tijdens het programma uitten. De roddel-classificatiemethode van Charlotte De Backer (Ugent) vormde hierbij de basis.

De thesis biedt een aantal empirisch onderbouwde antwoorden op de eeuwige vragen waarom mannen en vrouwen zoveel van elkaar verschillen. Hier werd vooral gefocust op geslachtsverschillen in seksualiteit en relatievorming. Mannen en vrouwen verwachten verschillende zaken van een partner omdat ze doorheen de menselijke geschiedenis met verschillende adaptieve problemen te kampen kregen. Wanneer we met deze problemen rekening houden, kunnen we verklaringen vinden voor opmerkelijke geslachtsverschillen binnen de menselijke seksualiteit. Bijvoorbeeld waarom mannen een voorkeur hebben voor een groot aantal partners en kortere relaties, maar ook waarom vrouwen een stuk kieskeuriger zijn bij het uitzoeken van een partner en ze vaak kiezen voor een zekere, lange en stabiele relatie. Ook vragen waarom bepaalde universele uiterlijke kenmerken van mannen en vrouwen door het andere geslacht als aantrekkelijk worden beschouwd, krijgen een antwoord. We lezen verder dat mannen en vrouwen even jaloers zijn binnen hun relaties maar dat de oorzaken, die de mate van ervaren jaloezie bepalen, wel van aard verschillen. Jaloerse gevoelens worden bij mannen in meerdere mate opgewekt wanneer ze signalen opvangen in verband met seksuele ontrouw van hun partner. Vrouwen zouden meer jaloers worden wanneer ze emotionele ontrouw vermoeden bij hun partner. De analyse van de roddel in “Temptation Island” en “The Bachelor” leidde tot erg interessante resultaten die ondersteuning boden aan vele van de evolutionaire hypothesen.

Rest nu nog de vraag waarom televisie, reality-tv in het bijzonder, zo’n grote aantrekkingskracht uitoefent op mensen. In de thesis worden een aantal vernieuwende verklaringen naar voor geschoven. Voyeurisme is echter geen verklaring, dit impliceert immers dat de bespiede niet weet dat hij wordt bespied. Bovendien gaat het hierbij altijd om het observeren van seksuele daden. Dit is bij reality-tv bijna nooit het geval. Een andere mogelijkheid is dat we eruit leren. We leren door te kijken naar hoe andere mensen handelen in bepaalde situaties en hoe ze proberen problemen op te lossen. Het is belangrijk voor mensen aandacht te besteden aan hoe anderen hun leven leiden. Anders zouden we niet zo wijs zijn als we zijn, en wellicht ook niet zo lang leven. Zoals eerder vermeld, handelen reality-programma’s vaak over belangrijke adaptieve problemen waardoor onze aandacht specifiek word getrokken. Nog een mogelijke verklaring is parasociale relaties en sociale vergelijking (reputatie). Dit zijn relaties die maar uit één richting komen. Mensen praten over personen die vaak op televisie komen alsof ze hen kennen en een band hebben met hen (lid van ons sociaal netwerk, een vriend, een leider…). Deze relatie is echter niet wederkerig. Een evolutionaire verklaring hiervoor zou zijn dat het vroeger ondenkbaar was een persoon in actie te zien, zonder dat deze in levenden lijve aanwezig was. Wanneer je die persoon dan nog eens vaak ziet, geloven we dat deze een bepaalde band met ons heeft. Er werd zelfs aangetoond dat mensen die vaak tv kijken het gevoel hebben meer vrienden te hebben. Het tonen van gewone mensen lijkt een extra aantrekking te hebben op ons omdat het significantie geeft aan het superioriteitsgevoel. Toch is pure registratie niet zo boeiend. Reality-tv combineert het echte leven met fictionele technieken. Deze combinatie zou zo goed werken omdat de fictievorm overeenkomt met hoe we onze eigen ervaringen opslaan in ons geheugen: chronologisch en met pointes. Hierdoor zouden we de aangeboden informatie gemakkelijker accepteren. De toename van reality-tv zou niet te zoeken zijn in het zedenloos en immoreel worden van de televisiemakers en kijkers. Wel omdat de technologische ontwikkelingen binnen de televisiewereld toelaten in te spelen op wat mensen van nature uit interessant vinden. Op deze manier zou de entertainmentindustrie onze menselijke natuur exploiteren.