Inzetten op een loterijticket of een onafgemaakte puzzel in de vorm van een Belgisch preventief anti-corruptiebeleid voor de politie?
Op zoek naar de puzzelstukken die het huidige Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie compleet kunnen maken.
Sinds de recente berichtgeving in verband met het SKY ECC-onderzoek komt publieke corruptie steeds meer in het daglicht te staan. In naam van de Universiteit Gent, werd tussen September 2022 en Mei 2023 een onderzoek uitgevoerd naar de stand van zaken in het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie. De resultaten van het onderzoek werden verkregen uit verschillende beleidsdocumenten die een periode omvatten van 2020 tot 2025. Daarnaast werden (online) interviews afgenomen met experten werkzaam binnen verschillende domeinen. Zo werden inzichten uit het academische veld, de praktijk én het beleid verzameld. Het onderzoek wees uit dat zowel de inhoud, als de uitwerking van het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politieorganisatie nog in haar kinderschoenen staat.
Meer kans om de lotto te winnen dan om de puzzelstukken voor een effectief en samenhangend anti-corruptiebeleid bij elkaar te leggen…
Tijdens één van de interviews wordt een opmerkelijke uitspraak gedaan, namelijk:
“We hebben meer kans om
de lotto te winnen dan dat
de dingen die daarop staan
gerealiseerd gaan zijn.”
Frappant, maar naar de conclusie van het onderzoek toe, accuraat. Deze uitspraak verwijst naar een rapport uitgegeven in 2020 door de Groep van Staten tegen Corruptie. In dit rapport werden acht aanbevelingen gedaan aan de Belgische overheid om meer beleidsmatige aandacht te schenken aan het voorkomen van corruptie binnen de politieorganisatie. Toch wijst het onderzoek uit dat er tot op heden (mei 2023) slechts één van de acht aanbevelingen succesvol uitwerking heeft gekregen binnen de praktijk. Opvallend, want deze acht aanbevelingen vormen momenteel de enige inhoudelijke doelstelling die naar voren geschoven wordt binnen de Belgische beleidslijnen om corruptie te voorkomen (binnen de politie).
Het is trouwens geen nieuws dat België onvoldoende aandacht schenkt aan de preventie van corruptie binnen de politie. Zo werd dit in 2012 door Transparency International verkondigd. Bovendien werd toen ook kritiek geleverd over de inhoudelijke invulling van het preventief anti-corruptiebeleid: wat er is, is voornamelijk om te voldoen aan internationale verwachtingen. Ook vraagt het enig puzzelwerk om alle inhoudelijke beleidslijnen waarin de preventie van corruptie voor de politie wordt uitgeschreven, bijeen te brengen. Ook in het huidig onderzoek kwam sterk naar voren dat er geen sprake is van een coherente, nationale corruptiebestrijdingsstrategie.
Maar de lotto winnen zou slechts een kleine winst zijn tegenover wanneer de puzzel volledig gelegd zou kunnen worden…
Toch is er een groter belang om corruptie (binnen de politie) preventief aan te pakken dan het afleggen van verantwoording aan internationale organisaties, zoals de Group van Staten tegen Corruptie. Corruptie kan beschouwd worden als de antagonist in het verhaal van de Westerse wereld, waarin zowel mensenrechten, als burgerrechten en democratische waarden binnen een rechtvaardigde rechtstaat de hoofdrol krijgen. De aanwezigheid van corruptie vormt zodus een belangrijke dreiging. Deze bevinding geldt des te meer wanneer de corruptie ingang vindt binnen publieke instituties, zoals de politie.
Als dusdanig werd binnen het onderzoek een focus gelegd op de wijze waarop het huidige preventieve anti-corruptiebeleid binnen de politie bevorderd kan worden. Nadat vastgesteld werd dat slechts één van de acht aanbevelingen op succesvolle wijze uitwerking heeft gekregen binnen de praktijk, werd vooropgesteld om aanbevelingen te formuleren. Enerzijds aanbevelingen om de huidige doelstellingen van het beleid sneller te implementeren, namelijk de acht aanbevelingen van de Group van Staten tegen Corruptie. Anderzijds aanbevelingen om inhoudelijk meer kracht te geven aan de huidige invulling van het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie.
Als we de puzzel leggen, is het belangrijk dat we er geen ingewikkelde puzzel van maken…
De belangrijkste aanbeveling die naar voren geschoven werd, door 90% van de experts, betreft het ontwerpen van één beleidsmatige aanpak (om corruptie te voorkomen) op het niveau van de gehele politieorganisatie. Aansluitend hiermee stellen de negen respondenten voor om dit preventief anti-corruptiebeleid te integreren binnen een overkoepelend integriteitsbeleid op het niveau van de gehele politieorganisatie. Het Integrity Management Framework van Jeroen Maesschalck vormt een goed referentiewerk voor de ontwikkeling van dit algemeen kader.
Het stof van de doos blazen en de puzzel leggen…
Uit het onderzoek kwam unaniem naar voren dat er nood is aan een verandering van het Belgische preventieve anti-corruptiebeleid voor de politie. De aanbevelingen kunnen daarbij als aanzet dienen. Tot slot werden in het onderzoek drie uitdagingen geïdentificeerd die in rekening dienen gebracht te worden wanneer beleidsmakers beslissen om het stof van de doos te blazen en de puzzel te leggen. Zo moet er bijvoorbeeld rekening gehouden worden met het gegeven dat de organisatie meer aandacht besteedt aan operationele doelstellingen, eerder dan een langetermijnvisie. Hen bereidwillig maken door in te zetten op de noodzaak voor deze langetermijnvisie is daarbij belangrijk.
