Een evolutief perspectief van de terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese Unie vóór en na de aanslagen van Parijs en Brussel (2015-2016)
13 november 2015, wat een gewone gezellige vrijdagavond in Parijs diende te zijn, liep al snel uit tot een ware nachtmerrie. Op die avond werd Parijs getroffen door een reeks van terroristische aanslagen op zes verschillende locaties, o.a. in de concertzaal Bataclan en het voetbalstadion Stade de France. In totaal kwamen er hierbij 131 mensen om het leven en 350 anderen raakten gewond. De dag erna heeft de Islamitische Staat (IS) deze aanslagen opgeeïst. Vier maanden later, op dinsdag 22 maart 2016, werd ook Brussel getroffen door zeer gewelddadige terroristische aanslagen. Het was op die dag dat drie zelfmoordterroristen zich opbliezen in Brussel. Twee deden dat in de vertrekhal van de luchthaven van Zaventem en één in het metrostation van Maalbeek. Hierbij zijn er 35 mensen om het leven gekomen en 340 anderen raakten gewond. Ook deze aanslagen zijn opgeeïst door IS en het betrof dezelfde terreurcel als bij de aanslagen van Parijs.
22 maart 2016 zal voor altijd een donkere dag in de Belgische geschiedenis blijven die niemand ooit nog zal vergeten. Ik herinner me die ochtend nog zeer goed. Ik kon uitslapen want de prof had een dag op voorhand laten weten dat de les was afgelast omdat die ziek was. Veel slaap heb ik niet gekregen. Mijn moeder kwam mij wakker maken en ze zei: “er is een bom afgegaan in Zaventem”. Ik rolde me terug in mijn deken en wou nog wat slapen, maar al snel drong dat ene kleine zinnetje van mijn moeder tot me door. Ik nam mijn gsm en zette het internet aan. Zeker twintig meldingen kwamen binnen, met kopteksten zoals: ‘twee bommen ontploft op de luchthaven’, ‘metrostation Maalbeek getroffen’. Al snel kwam ik tot het besef dat wanneer mijn les niet was afgeschaft, ik dan de metro die het station van Maalbeek passeerde had genomen. Angstig voelde ik me toen ik tot dit besef kwam. Ik maakte me steeds meer zorgen om mijn vrienden en medestudenten waardoor ik iedereen begon te sms’en en op te bellen. Alhoewel ik erachter kwam dat iedereen in orde was, bleven mijn gedachten uitgaan naar alle slachtoffers en gewonden. Hulpeloos voelde ik mij die dag en dit gevoel bleef me nog enige tijd achtervolgen.
Dit alles heeft geleid tot het schrijven van mijn masterthesis over de terrorismebestrijdingsstrategie van de Europese Unie (EU). De EU heeft de kracht om zowel politieke, financiële, juridische, diplomatieke als militaire middelen samen te brengen in de strijd tegen terrorisme. Hiervoor dient de EU vooral samen te werken met nationale actoren om terroristische dreigingen van binnenlandse en buitenlandse terroristen aan te pakken. De terroristische aanslagen van Parijs en Brussel hebben geleid tot verschillende ontwikkelingen en wijzigingen van het antiterrorismebeleid van de EU. Het is namelijk zo dat de EU een belangrijke rol heeft in het bestrijden en voorkomen van terrorisme. Door het grensoverschrijdende aspect van terrorisme is ook internationale samenwerking een vereiste. De EU is hiervoor het aangewezen orgaan omdat het gevaar voor terrorisme de waardengemeenschap van de EU bedreigt die staat voor democratie van de rechtsstaat.
Sinds 2005 heeft de EU een terrorismebestrijdingsstrategie die bestaat uit vier pijlers: voorkomen, beschermen, achtervolgen en reageren. Het vermogen van de EU om terroristische aanslagen te voorkomen en erop te reageren zijn steeds een uitdaging. Deze gebeurtenissen hebben geleid tot een betere samenwerking en afstemming van de Europese samenleving, antiterrorismeonderzoekers en verschillende EU-instellingen om de terrorismebestrijdingsstrategie te hervormen. De terroristische aanslagen van Parijs en Brussel hebben de opvatting tot stand gebracht dat de EU haar samenwerking op het gebied van terrorismebestrijding diende te versterken. Ook hebben deze aanslagen ervoor gezorgd dat de EU verschillende beleidsveranderingen heeft doorgevoerd. Het doel van mijn masterthesis is om een analyse weer te geven over hoe de EU zijn terrorismebestrijdingsstrategie heeft gewijzigd na de aanslagen van Parijs en Brussel in 2015-2016. Met andere woorden wordt er gekeken naar de veranderingen die de EU heeft doorgevoerd na deze aanslagen. Dit onderzoek is relevant omdat het experten, deskundigen en anderen een hedendaags beeld geeft van de terrorismebestrijdingsstrategie van de EU en hoe deze is geëvolueerd na de aanslagen. In de eerste plaats wordt er kort ingegaan op de terrorismebestrijdingsstrategie van de EU vóór de aanslagen van 2015-2016. Hierbij is vooral de introductie van de vier pijlers van de EU-terrorismebestrijdingsstrategie in 2005 een zeer belangrijk keerpunt geweest. Vervolgens worden de meest invloedrijkste wijzigingen weergegeven die zijn ontstaan na de aanslagen van Parijs en Brussel. In deze fase wordt er ook geprobeerd om een zo volledig mogelijk beeld te geven over de huidige stand van zaken. Door dit alles samen te nemen, wordt er een volledig perspectief aangeboden over de manier waarop de EU terrorisme tracht te voorkomen en te bestrijden.
