Een ‘medialogica’ en ‘cynismespiraal’ in Vlaanderen?

EEN SPIRAAL VAN WANTROUWEN

MEDIA MAKEN JONGEREN CYNISCH OVER POLITIEK

Jongeren die vaak de krant lezen, staan cynischer tegenover de politiek. Dat blijkt uit het onderzoek dat ik uitvoerde in het kader van mijn masterproef. De oorzaak ligt bij het feit dat Vlaamse journalisten met een steeds scherpere pen schrijven over de binnenlandse politiek. Maar het experiment wijst ook uit dat het cynisme zich niet vertaalt in hun stemgedrag.

Media en politiek leven hoe langer hoe meer op gespannen voet met elkaar. Waar de pers vroeger als loyale spreekbuis fungeerde voor de maatschappelijke elite, is gedurende de afgelopen zeventig jaar de balans overgeheld naar de andere richting. Dit zet zich logischerwijze voort in de vorm van politieke berichtgeving. Die is tegenwoordig vooral toegespitst op de ondeugden van het politieke proces, waardoor een brede focus op beleidsthema’s in de verdringing geraakt.

Medialogica
Dit fenomeen staat algemeen te boek als de ‘medialogica’, en vindt keer op keer bevestiging in wetenschappelijk onderzoek. Ook in mijn studie bleek dat een gewichtig deel van de Vlaamse kranteninhoud geschreven is in de typische controversiële stijl. Dit wil zeggen dat het percentage wantrouwende verslaggeving in de vier onderzochte kranten (i.c. De Standaard, De Morgen, Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws) ongeveer 35 % bedraagt. Betekent dit dat de Vlaamse pers cynischer dan wel gematigder geworden is in haar benadering van de politici? Wanneer we een aantal gelijkaardige onderzoeken bij de hand nemen, mogen we toch voorzichtig besluiten dat de proportie wantrouwende verslaggeving in historisch perspectief gevoelig gestegen is. Deze opwaartse trend is in overeenstemming met de voorspelling van een steeds voortschrijdende ‘medialogica’.

Op de vraag waar dit journalistieke cynisme precies haar oorsprong vindt, moet mijn studie het antwoord evenwel schuldig blijven. Volgens de ‘medialogica’-theorie zou het voortvloeien uit de verzuurde relatie tussen media en politiek. Het zeldzame onderzoek dat hiernaar is uitgevoerd wijst inderdaad in die richting. De journalist twijfelt aan de oprechtheid van de politicus: hij of zij zou te veel bezig zijn met het oppoetsen van het eigen imago in plaats van met de besognes van de kiezers. Deze cynische attitude vindt vervolgens haar weerklank in de output die de journalist produceert. Gegeven de weinige publicaties ter zake, lijkt het aangewezen om in de toekomst deze onbereden denkpiste verder te bewandelen.

Cynismespiraal
Een belangrijk doch niet overheersend percentage van de berichtgeving in de Vlaamse kranten blijkt dus vanuit een wantrouwende invalshoek de politiek te benaderen. Maar wat is de maatschappelijke relevantie hiervan? Is het vanuit democratisch oogpunt juist niet positief dat de pers haar politieke controlefunctie ten volle kan uitoefenen? Dat daargelaten, maken wetenschappers zich  zorgen over de vermeende effecten van de media-inhouden op de publieke opinie. Zij vrezen meer bepaald het gevaar van een zogenaamde ‘cynismespiraal’: de cynische houding die de media in hun verslaggeving aannemen ten opzichte van de politiek, zal worden overgenomen door de burgers naarmate zij in oplopende mate hiermee in contact komen.

Om na te gaan of deze sombere verwachting voor Vlaanderen daadwerkelijk in vervulling is gegaan, werd een kleinschalig experiment opgezet bij een vijftigtal jongeren. Deze leeftijdsgroep is namelijk bijzonder gevoelig voor de potentiële invloed van de media. Zo kwam aan het licht dat jongeren die regelmatig politieke artikels lezen, cynischer staan ten opzichte van het bestuur dan hun leeftijdsgenoten die amper de krant lezen. Dit schijnt bovenal het geval te zijn bij jongens. Een nuance hierbij is wel dat het algemene cynismeniveau van de bevraagden niet de pan uit swingt. Op een schaal van ‘0’ tot ‘3’ blijken de jongeren met een cynismescore van ‘1,4’ immers niet overdreven af te wijken van de gemiddelde Vlaming. 

Linkse voorkeur
Aan de andere kant, lijkt deze journalistieke stijl niet bij te dragen tot een voorkeur voor nieuwrechtse politieke partijen. Eerder onderzoek stelde thans dat LDD, Vlaams Belang en N-VA een aantrekkingskracht uitoefenen op een wantrouwend electoraat. In de huidige studie werd daarentegen bevonden dat jongeren die politieke krantenberichten lezen,  net meer geneigd zijn om aan een traditionele of linkse partij – genre CD&V, sp.a en Groen – hun stem te schenken. Naar een specifieke verklaring voor deze enigszins verwonderlijke bevinding is het momenteel nog gissen. Jeugdige kiezers hebben doorgaans wel een meer linkse politieke voorkeur, een stelling die ook in mijn onderzoek bevestigd wordt. Vervolgonderzoek is noodzakelijk om deze fundamentele bevinding steviger te onderbouwen.