Het geheim van snacken ontrafeld

Emoties beïnvloeden het snackgedrag van de Vlaamse 60-plussers.

Wanneer at jij je laatste tussendoortje? Hoogstwaarschijnlijk was dit niet zo lang geleden. Het fenomeen snacken maakte de afgelopen decennia zijn opmars in de dagelijkse eetpatronen. In 2019 stond snacken zelfs in de top 5 van consumptietrends. Volgens de Vlaamse gezondheidsenquête eet 38% van de 60-plussers dagelijks zoete of zoute snacks. Maar hoe ziet het snackgedrag van de Vlaamse 60-plussers er concreet uit en, minstens even belangrijk, welke factoren hebben hierop een invloed?

Oudere volwassenen zijn een steeds groter wordende groep binnen onze bevolking en toch werd dit voedingspatroon bij hen nog maar zelden onderzocht. Daarom was het doel van deze masterproef om enerzijds hun snackgedrag in kaart te brengen. Anderzijds werd er onderzocht welke factoren, zoals emoties en eenzaamheid, een invloed uitoefenen op hun tussendoortjes. Inzicht hebben in die beïnvloedende factoren is belangrijk om later interventies te kunnen ontwikkelen.

Tijdens de studie namen een 50-tal Vlaamse 60-plussers hun snackgedrag gedurende 7 dagen onder de loep en dit op 2 verschillende manieren.

1 De proefpersonen noteerden gedurende 1 week elk tussendoortje dat ze aten in een dagboekje. Het unieke aan deze studie is dat de focus niet bleef bij ongezonde snacks. Snacks hebben namelijk niet per se een negatieve invloed op de gezondheid. Het biedt net mogelijkheden om het welzijn van 60-plussers te verbeteren. Denk maar aan het eten van een stuk fruit, een tas soep of ongesuikerde yoghurt. Deze gezonde tussendoortjes bevatten veel vitaminen en mineralen en kunnen nutritionele tekorten vóórkomen. Daarnaast is het risico op ondervoeding hoger bij 60-plussers in vergelijking met andere leeftijdsgroepen. Tussendoortjes zijn dan een ideale manier om de dagelijkse energie-inname te laten toenemen.

2 Ze beantwoordden 5 keer per dag enkele vragen op een smartphone over hun emoties. Deze emoties werden bevraagd op het moment dat ze zich voordoen, waardoor proefpersonen minder beroep doen op het geheugen. De kans op recall bias (of fouten) is dan minimaal. Tenslotte beperkt de onderzoeksmethode zich niet tot 1 meetmoment, wat slechts een momentopname zou zijn, maar laten meerdere metingen binnen 1 proefpersoon toe om patronen en variaties te onderzoeken.

Fruit, taart en snoep

Met een gemiddelde van 2,13 snacks per dag luidt het besluit: Vlaamse 60-plussers snacken ook. Dit resultaat is in overeenstemming met ander onderzoek bij Canadese en Amerikaanse 60-plussers. Maar hoe ziet hun snackpatroon er concreet uit? Wanneer we een blik werpen op de soorten voedingsmiddelen, zijn er 4 categorieën het meest vertegenwoordigd. Onderstaande figuur geeft een overzicht.

In functie van de gezondheid is het belangrijk om te kijken naar de verhouding gezonde en minder gezonde snacks. Wanneer we de snacks opsplitsen per tijdsmoment (nacht, voormiddag, namiddag, avond) valt op dat de oudere volwassenen in de voormiddag quasi dubbel zoveel gezonde tussendoortjes eten in vergelijking met ongezonde, terwijl de verhouding in de namiddag net het tegenovergestelde is. ’s Avonds (en ’s nachts) is de verhouding dan weer gelijk verdeeld.

Snacken en emoties

Als 60-plussers negatieve emoties, zoals angst of somberheid, ervaren, is de kans op het eten van een tussendoortje lager én eten ze minder ongezonde snacks. Hetzelfde verband geldt voor eenzaamheid. Wanneer ze daarentegen positieve emoties, zoals tevredenheid of enthousiasme, ervaren, eten ze net vaker een snack en is de kans groter dat ze een ongezonde snack kiezen. Deze verbanden lijken onverwacht, maar kunnen wel verklaard worden door het verschil in gebruikte meetmethode. Een andere logische verklaring is dat snacken ook regelmatig plaatsvindt als sociaal gedrag. Dit verklaart waarom eerder onderzoek zo’n sterke associatie vond tussen eenzaamheid en ondervoeding.

Daarnaast blijkt uit deze masterproef ook dat het al dan niet zien eten van iemand anders een invloed heeft op de snackkeuze. Wanneer de 60-plussers niemand zien eten in de omgeving is de kans dubbel zo groot om een gezonde snack te kiezen in vergelijking met wanneer ze wel iemand zien eten.

In de praktijk

Wat is nu de praktische relevantie van deze resultaten? In Europa neemt de populatie 60-plussers toe en iedereen wil uiteraard het liefst gezond oud worden. Wetenschappers doen hun uiterste best om doeltreffende gezondheidsinterventies op te stellen en een gezonde levensstijl te promoten. Er kunnen vanuit deze masterproef enkele adviezen worden meegeven voor de toekomst.

1. Focus op het vervangen van ongezonde door gezonde snacks. Iets meer dan de helft van de gegeten snacks waren minder gezond. Snacks met meer vet en suiker bevatten meer calorieën, wat mogelijks kan leiden tot gewichtstoename.
2. Pak de tussendoortjes aan die in de namiddag of ’s avonds worden gegeten. Snacks in de voormiddag zijn algemeen gezien al overwegend gezond.
3. Richt je op de snacks thuis. 81% van de snackmomenten vinden namelijk thuis plaats.
4. Creëer meer bewustzijn over het effect van emoties.

De conclusie is dat Vlaamse 60-plussers op frequente basis snacken én dat factoren, zoals emoties en eenzaamheid, een invloed uitoefenen op de snackkeuze. Toch is het belangrijk om te onthouden dat snacks zowel positieve als negatieve effecten hebben op de gezondheid. Alles is afhankelijk van de frequentie, het tijdstip en vooral het soort snack dat er wordt gekozen.

Deze studie zette de eerste stappen binnen dit onderzoeksgebied. Het aantal Europese studies naar snacken bij 60-plussers is schaars, dus is verder onderzoek cruciaal om het snackgedrag van 60-plussers verder in kaart te brengen. Een eerste stap kan zijn om deze studie te herhalen op een grootschaliger niveau. Genoeg stof om over na te denken op langere termijn, maar nu rijst enkel nog de vraag: Wanneer eet jij jouw volgende tussendoortje?