Een schuldenvrije toekomst

Wist je dat bijna een vijfde van alle Belgische gezinnen betalingsmoeilijkheden heeft en dat een vierde van de gezinnen niet voorzien is om onverwachte uitgaven te vervullen? Een groot deel van de Belgische bevolking krijgt namelijk te kampen met financiële moeilijkheden, schulden of situaties van armoede. Deze bachelorproef wil voorkomen dat mensen nieuwe schulden maken en opnieuw dreigen terecht te komen in financieel onhaalbare situaties.

Schuldenproblematiek

Heel wat mensen in onze samenleving ondervinden financiële moeilijkheden, met schuldoverlast tot gevolg. Het is een fenomeen dat steeds verder blijft toenemen. Sinds de coronacrisis is de situatie er niet beter op geworden. Als gevolg van de coronacrisis kampen heel wat mensen met nog meer financiële problemen en schulden.

In deze bachelorproef wordt uitgebreid ingegaan op financiële problemen en de schuldenproblematiek. Hierbij wordt meer uitleg gegeven omtrent mogelijke oorzaken en gevolgen van schulden. Dit is nuttige informatie, aangezien er vaak nog een verkeerd beeld ontstaat omtrent de schuldenproblematiek. Het ontstaan van schulden is vaak een samenloop van oorzaken.

De oorzaken kunnen niet enkel verklaard worden vanuit individueel perspectief, maar kunnen ook te maken hebben met een maatschappelijk probleem. Bijvoorbeeld door ongelijke inkomstenverdeling in de samenleving en een toenemend consumptieniveau. Personen die al krap bij kas zitten hebben hierdoor een groter risico om financiële problemen te krijgen of in een schuldenproblematiek terecht te komen.

Daarnaast worden verschillende hulpverleningsvormen omschreven waar personen met en zonder schuldoverlast terecht kunnen. Het doel van de budget- en schuldhulpverlening is om financiële problemen en schulden aan te pakken. Hierbij wordt rekening gehouden dat iedereen nog steeds een menswaardig leven kan leiden.

Collectieve schuldenregeling

De collectieve schuldenregeling is een hulpverleningsvorm dat uitgebreid besproken wordt in deze bachelorproef. Indien het niet meer mogelijk is om schulden zelf af te betalen, dan kan gekozen worden om een collectieve schuldenregeling aan te vragen. Dit is een gerechtelijke procedure die 7 jaar kan duren.

De collectieve schuldenregeling is een zware hulpverleningsvorm voor cliënten. Er wordt leefgeld verkregen dat net voldoet aan de menselijke waardigheid. Leefgeld is een bedrag dat de cliënt ontvangt om levensnoodzakelijke zaken aan te kopen, zoals eten en klein huishoudelijk materiaal. Dit is het enige geld dat de cliënt zelf kan besteden. Hierdoor wordt de verantwoordelijkheid van de cliënt grotendeels opgegeven, aangezien de sociaal werker instaat voor het geldbeheer en aflossing van de schulden van de cliënt. Na deze jaren krijgt de cliënt het volledige geldbeheer weer in eigen handen. Dit kan als een grote klap aankomen, aangezien het geldbeheer al enkele jaren door de sociaal werker beheerd werd. Indien er geen nieuwe financiële en administratieve vaardigheden aangeleerd zijn en de cliënt onvoldoende nieuwe perspectieven verkregen heeft, dan is de kans op herval groot.

Het onderzoek beantwoordt de vraag: “Hoe kunnen schulden na de collectieve schuldenregeling voorkomen worden?”.

Bijkomend worden volgende vragen behandeld: “Op welke manier kan de autonomie van de cliënt bevorderd worden?” en “Welke financiële en administratieve vaardigheden moeten meer aangeleerd worden?”.

Resultaten

Het onderzoek wordt afgenomen via kwalitatief onderzoek. De grote meerwaarde voor de bachelorproef is dat hierdoor een duidelijk beeld verkregen wordt over achterliggende motivaties, wensen en noden van de cliënten.

Uit de resultaten van de bevraging kan worden afgeleid dat dezelfde oorzaken vaak ervoor zorgen dat cliënten opnieuw tegen schulden aankijken. Er wordt aangegeven dat het noodzakelijk is om voldoende bij te leren tijdens de hulpverlening door voldoende tips en advies te krijgen. Dit is belangrijk omdat alles moeilijker blijkt te zijn op het moment dat de cliënten alles weer zelfstandig moeten beheren. Voldoende advies is essentieel, omdat schulden vaak ontstaan door onwetendheid. Cliënten vinden het dus wenselijk dat hulpverlening wordt afgestemd op de eigen noden en behoeften.

Aangezien er verschillende oorzaken zijn die aan de grondslag liggen van schulden, is het niet mogelijk om een vaste vorm van hulpverlening aan te bieden. Daarom het advies om meer hulpverlening op maat aan te bieden. Hiervoor moet eerst een duidelijk inzicht ontstaat op de oorzaken van schulden, eerdere moeilijkheden en de huidige situatie. Dan pas kan bekeken worden wat de sterktes van de cliënt zijn en welke competenties nog versterkt moeten worden.

Een andere aanbeveling is om zelfredzaamheid van cliënten te bevorderen. Het merendeel van de cliënten vindt het goed dat het geldbeheer volledig wordt overgenomen. Aangezien de stressfactor hierdoor wordt verlaagd, vinden cliënten het niet nodig om het geld opnieuw zelfstandig te beheren. Een mogelijk gevolg is dat het geldbeheer jaren uit handen genomen wordt en de drempel om het zelf terug te doen zonder begeleiding enorm groot is.

“Langs de ene kant is het niet altijd gemakkelijk in de schuldbemiddeling, maar langs de andere kant heb ik ook geen zorgen rond de betalingen.”

Om meer motivatie en veranderingsbereidheid te verkrijgen bij de cliënten kan geopteerd worden voor een empowermentgerichte benadering. Dit omvat dat krachten benadrukt worden en moeilijkheden aangepakt worden, zodat de cliënt in staat is om terug grip te krijgen op de eigen financiële situatie. Verder moet ook meer gestimuleerd worden om het geld al tijdens de collectieve schuldenregeling opnieuw zelfstandig te beheren.

Beroepsproduct

Het beroepsproduct is gebaseerd op de resultaten uit het onderzoek en door bevraging van het werkveld. Het doel van het evaluatieformulier is te weten waar de cliënt moeilijkheden ervaart en over welke noodzakelijke competenties de cliënt reeds beschikt. Informatie en advies kunnen afgestemd worden op de noden van de cliënt. Door competenties te versterken wordt ook ingezet op het bevorderen van de zelfredzaamheid. Dit kan ervoor zorgen dat cliënten voldoende zelfvertrouwen krijgen om het geld opnieuw zelfstandig te beheren tijdens en na de collectieve schuldenregeling.

Het evaluatieformulier laat ook toe om op maat te werken. De uiteindelijke doelstelling is om schulden na de collectieve schuldenregeling te vermijden. Zo ontstaat een duidelijk overzicht over welke krachten, vaardigheden en competenties de cliënt reeds beschikt en op welke criteria nog verder ingezet moet worden om het eigen geld op een gezonde manier opnieuw zelfstandig te beheren.

“Ik vind dat we de kans hebben om ons te laten helpen en dan vind ik ook dat je die kans moet grijpen.”