Snelheid, begrip en voorkeur: hoe lettertypes ons beïnvloeden

Stel u voor: u begint een hogere opleiding. U hebt alle mentale capaciteiten om de stof te beheersen en examens tot een goed einde te brengen. Maar één ding lijkt u de toegang tot de leerstof te verhinderen: het lettertype. Dit kan voor sommigen overdreven lijken, maar vele mensen met dyslexie (een leerstoornis die lezen en spellen moeilijk maakt) hebben het gevoel dat het lettertype hun leesprestaties beïnvloeden. In mijn masterproef onderzocht ik of dit effect er weldegelijk is.  Daarnaast bestudeerde ik ook de precieze impact van een lettertype op de leessnelheid en leesbegrip van personen met en zonder dyslexie. In het bijzonder werd er gefocust op de impact van een lettertype ontworpen speciaal voor dyslectici: Dyslexie. Daarnaast werd ook nagegaan hoe de deelnemers de lettertypes beoordeelde en percipieerde. De volgende lettertypes werden vergeleken: Dyslexie, Arial en Times New Roman. Ook al zijn de resultaten van het onderzoek verdeeld, zijn wel aanwijzingen dat het Dyslexie lettertype een positieve impact zou hebben op de leesprestaties van mensen met dyslexie.

Eén op tien mensen heeft dyslexie. Eén van die mensen is Christian Boer, de ontwerper van het speciale Dyslexie lettertype. Toen hij zijn hogere studies begon, ondervond hij hinder door het moeilijk leesbare lettertype dat gebruikt werden in de leerstof. Boer bleef niet bij de pakken zitten en ontwierp een lettertype met de intentie dyslectici te helpen. Hier komt mijn rol als onderzoeker in beeld. In mijn masterproef meette ik het effect van het Dyslexie lettertype op de leesprestaties en vergeleek met twee populaire lettertypes: Arial en Times New Roman.

2 Speciale kenmerken van het Dyslexie lettertype

Het Dyslexie lettertype heeft enkele speciale kenmerken. Ten eerste is het lettertype groter dan de standaard lettertypes en is er meer plaats tussen de letters en woorden. Hierdoor worden de letters als minder op elkaar gepropt ervaren en zijn de letters makkelijker te herkennen. Daarnaast zijn de hoofdletters en leestekens in het vet aangeduid, zodat de lezer beter ziet waar de zin begint en eindigt. Ten slotte werd de symmetrie in de letters verwijderd en de onderkant van de letters verzwaard. Deze ingreep vermijdt dat de lezers de letters horizontaal of verticaal spiegelen, wat een kenmerk van verstoord lezen is. 

Om het effect van de drie lettertypes op dyslecten en niet dyslecten te meten, voerde ik een driedelig experiment uit. In het eerste deel meet de deelnemer hoe lang ze lezen over een gegeven tekst in één van de drie lettertypes. Aan de hand van deze data berekenen we de leessnelheid van de persoon in het lettertype in kwestie. In het tweede deel beantwoorden ze enkele inhoudelijke vragen over deze tekst. Hiermee wordt het leesbegrip nagegaan. Ten slotte wordt er gepolst naar de perceptie van de lettertypes. Dit zijn subjectieve criteria zoals bijvoorbeeld is het lettertype professioneel/kinderlijk, duidelijk, esthetisch. Deze drie stappen doorliepen de deelnemers voor elk lettertype apart. Met deze drie elementen wensten we een overzicht te bekomen van het effect van de lettertypes. Tenslotte werden de lettertypes naast elkaar gezet zodat de participant kon aanduiden welk lettertype zijn of haar algemene voorkeur kreeg. Er deden 180 deelnemers mee aan het experiment, waarvan 65 dyslexie hebben. In dit onderzoek koos ik er voor om het enkel effect op volwassenen te bestuderen. Deze keuze maakte ik omdat er in de literatuur al veel onderzoek gedaan is naar kinderen, omdat bij de taalverwerving het cruciaal is dat kinderen met dyslexie bijgestaan worden. Hoe dan ook, dyslexie is iets wat u heel uw leven meedraagt. Volwassenen met dyslexie worden dagelijks nog altijd met uitdagingen geconfronteerd en verdienen dus ook aandacht. Daarnaast vind ik het ook belangrijk om  onderzoek te doen naar hulp elementen en de ontwikkeling van deze elementen zodat men dyslectici zo veel mogelijk helpen om hun volle potentieel te bereiken.

3 Het effect van dyslexie hebben of niet op de leessnelheid (woorden per minuut) per lettertype

De resultaten van het experiment zijn uiteenlopend. In het algemeen lezen de participanten het snelst in het Dyslexie lettertype. In vergelijking met Arial en Times New Roman vergroot dit lettertype de leessnelheid. Voor de dyslecten was dit effect het grootst, maar het resultaat is niet significant. Aan de andere kant werden de beste scores voor leesbegrip vastgesteld bij Times New Roman. Bij de subjectieve beoordeling vonden de dyslectici het Dyslexie lettertype het aangenaamst en best leesbaar, terwijl de niet-dyslecten kozen voor Arial. Arial ging ook lopen met de titel van het meest verkozen lettertype. Deze resultaten tonen aan dat het Dyslexie lettertype het meeste effect heeft op dyslecten, voor wie het lettertype uiteraard ontworpen is

Deze uiteenlopende resultaten tonen aan dat meer gespecialiseerd onderzoek nodig is. Zo kan bijvoorbeeld eye-tracking onderzoek, waarbij het pad dat het oog volgt geobserveerd wordt, ons meer vertellen over welke elementen van een lettertype een effect hebben op het lezen. Waarom is verder onderzoek in dit veld relevant? Ik geloof dat we moeten blijven inzetten op het vinden van hulp en compensatietechnieken voor mensen met dyslexie. Omdat ik ook zelf dyslexie heb, ben ik uiteraard hierover gepassioneerd. Met mijn onderzoek wenste ik te onderzoeken hoe mensen door eventueel een andere lettertype meer hun capaciteiten kunnen benutten. Lezen is iets wat we allemaal continu (moeten) doen, waarom zouden we het dan niet zo makkelijk mogelijk maken?