Rouw: De Magere Hein van de levenden

Ieder mens, dus ook jij, wordt ooit geconfronteerd met een vorm van rouw. Iedereen weet dat rouw optreedt na een overlijden, minder algemeen bekend is dat ook een scheiding, het verlies van je job of je gezondheid gepaard gaan met een rouwproces. Hoe ermee om te gaan is een vraag voor velen, en blijkbaar geldt dit ook voor zorgverleners in zorginstellingen.

Dit eindwerk is bedoeld om het zorgpersoneel van een woonzorgcentrum (WZC) meer informatie inzake rouwverwerking en praktische handvaten aan te bieden aan de hand van vormingen.

De gouden regel

“Hoe je mensen kunt helpen in verdriet? Eerst en vooral moet je luisteren. En daarna moet je luisteren. En als je dit hebt gedaan, probeer dan nog eens te luisteren.”

Dit citaat is afkomstig van Manu Keirse, een Vlaamse klinische psycholoog en expert wanneer het gaat over rouwverwerking, palliatieve zorg en patiënten begeleiding. Het citaat komt uit zijn boek ‘Helpen bij verlies en verdriet: een gids voor het gezin en de hulpverlener’. Het geeft meteen één van de belangrijkste manieren om iemand te helpen met rouw en verlies om te gaan.

Beperkte kennis

De meeste zorgverleners begrijpen de abstracte betekenis van de woorden rouw en verlies, maar velen weten niet wat het onmiddellijke effect en de gevolgen zijn op het leven van ouderen. Sommigen kennen enkele fasen van het rouwproces, anderen denken dat het rouwproces iets eenduidig is.

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat er tussen de verschillende disciplines in de zorgverlening, met name verpleegkundigen, zorgkundigen, kinesitherapeuten, ergotherapeuten, enz. grote verschillen bestaan qua kennis inzake rouw en verlies . En over het rouwproces van ouderen met dementie is al helemaal niet zoveel bekend.     

In WZC Hof De Beuken te Ekeren is een palliatieve werkgroep werkzaam om ouderen te ondersteunen bij verlies en rouw. De leden van deze werkgroep kampten met hetzelfde probleem, gebrek aan achtergrondkennis, maar voor hen is een oplossing aangeboden.

Vormingen als redmiddel

Een vorming bestaande uit een informatief en praktisch onderdeel geeft ieder lid van de werkgroep, ongeacht diens voorkennis, dezelfde kans om iets bij te leren over rouw en verlies. De informatie, uit wetenschappelijke artikels en boeken, wordt voorgesteld en besproken op een interactieve en moderne manier via AHA-Slides. Via deze vorm van presenteren kunnen onder meer polls en “questions&answers” toegevoegd worden om de presentatie aangenamer te maken.

In het praktisch gedeelte wordt de verlieskoffer voorgesteld. Deze koffer, afkomstig van het Regionaal Expertisecentrum Dementie Orion, zit boordevol verschillende methodieken die gehanteerd kunnen worden, en nog bijkomende informatie aangaande het thema. Deelnemers aan de vorming kunnen deze methodieken uitproberen of zelf ervaren door ze op elkaar toe te passen.

De vorming wordt afgesloten met een bevraging om bedenkingen en  feedback te krijgen.

Wat NA die vorming?

Draaiboeken, draaiboeken en nog eens draaiboeken… vol informatie rond het thema.

Iemand die helemaal niets kent van rouw en verlies kan, na kort bestuderen van de draaiboeken, meteen aan de slag in de praktijk.

Er is een draaiboek dat de personen die de vorming volgden, in staat stelt om zelf de vorming aan collega’s te geven., op dezelfde manier.

Stel dat er plots nood is aan hulp, is er geen nood want er is een EHBR (Eerste Hulp Bij Rouwen) aanwezig, waarin duidelijk staat vermeld hoe je met een rouwende oudere kan omgaan. Het kan zelfs gebruikt worden bij ouderen met een vorm van dementie.

Ten slotte is er nog een draaiboek over het houden van betekenisvolle intervisiemomenten om het thema te blijven onderhouden.

Deze draaiboeken werden niet alleen digitaal ter beschikking gesteld, maar ook afgedrukt en in een map verzameld, zodat niet alleen de deelnemers aan de vorming, maar ook de andere zorgverleners van het WZC de informatie gebruiken.

De opinie van de werkgroep

Uit bevragingen na het geven van de vorming blijken de deelnemers zeer positief te zijn over de aangeboden informatie en vorming. 66,7% van de deelnemers vond de gegeven uitleg boeiend en de andere 33,3% vond het zeer boeiend. Voor alle deelnemers was er wel een onderdeel dat relevant was voor hun vakgebied. Het informatief gedeelte werd positief ervaren en het interactieve aspect viel ook in de smaak.

“De warmte in een virtuele en digitaal georganiseerde opleiding was ongelofelijk. De verschillende meningen, de diversiteit van alle deelnemers, zowel in ervaring, kennis, discipline/functie als nationaliteit (quote anonieme deelnemer)”.

Natuurlijk blijft rouw en verlies een zeer zwaar thema, dit kwam ook tot uiting via de bevraging bij de deelnemers.

“Het was soms moeilijk om over de dood te praten, juist omdat het zo een zwaar thema is (quote anonieme deelnemer)”.

“In het werkveld ben ik al veel in contact gekomen met rouw en verlies, dit ter ondersteuning van bewoners en hun naasten. Zelf ben ik er ook mee geconfronteerd geweest. Ik ben beide ouders verloren op amper twee jaar tijd (quote anonieme deelnemer)”.

“Verdriet verwerk je niet. Gemis krijgt geen plekje. Je leert verdriet overleven, je leert ermee omgaan.” Manu Keirse.