Eerste Hulp Bij Communicatieproblemen bij de dokter
Heb jij ooit al eens meegemaakt dat je naar de dokter ging en dat hij of zij jou niet goed begreep? En wat heb je toen gedaan? Als je naar de dokter gaat, wil je het liefst zo snel en doeltreffend mogelijk geholpen worden. Maar soms steken communicatieproblemen daar een stokje voor.
Cultuurclashes
We leven tegenwoordig in een wereld waarin alles binnen handbereik is. Met slechts één druk op de knop, hebben we toegang tot bijna alles, en misschien nog veel belangrijker, iedereen. Je zou dus denken dat we op een steeds eenvoudigere manier met elkaar kunnen communiceren. Maar dat is niet altijd het geval. We leven in een superdiverse samenleving die gekenmerkt wordt door globalisering en meertaligheid. De vluchtelingencrisis heeft ervoor gezorgd dat vele culturen en gemeenschappen opeens met elkaar zijn gaan samen samenleven en zijn gaan communiceren.
Taal is een belangrijke speler binnen onze communicatie. Niet alleen binnen onze dagdagelijkse communicatie, maar ook binnen de meer gespecialiseerde contexten zoals een doktersbezoek. Vluchtelingen die in België gestrand zijn, hebben net zoals de autochtone bevolking recht op verzorging en hulp. Maar helaas speelt hun moedertaal hun daar soms parten. Wanneer een vluchteling uit Afghanistan de spreekzaal van de dokter binnenkomt, zich neerzet en rustig zijn verhaal doet, is de kans zeer groot dat de dokter de taal van de vluchteling niet machtig is. Op dat moment staan beide partijen machteloos.
Afstandstolken zijn onze redders in nood
Als je als dokter merkt dat er een taalbarrière is, zijn er een paar scenario’s mogelijk. Je kan de patiënt zeggen dat die het best een dokter zoekt die wel zijn moedertaal spreekt, je kan proberen je beste Frans of Engels uit te kast te halen (in de veronderstelling dat de patiënt deze talen ook beheerst), of je kan een beroep doen op een (afstands)tolk. Een tolk is een taalprofessional die zowel zijn moedertaal als enkele vreemde talen perfect beheerst. Hij of zij zorgt ervoor dat de boodschap van de ene persoon mondeling vertaald wordt naar de andere persoon. Zo wordt communicatie tussen beide personen mogelijk, ondanks de taalbarrière.
Een afstandstolk gaat nog een stapje verder. Afstandstolken oefenen dezelfde job uit als ‘gewone’ tolken, alleen gebeurt dat letterlijk ‘op afstand’. Ze zitten bijvoorbeeld thuis achter een computer, en vertolken de boodschap via Skype. Of ze zijn ergens onderweg, en ze verzorgen de communicatie via de telefoon. Die vormen van op afstand tolken zijn redelijk recent.
Gentse huisartsen
Omdat die communicatieproblemen onmiskenbaar in onze samenleving en binnen de medische sector aanwezig zijn, vond ik het maatschappelijk uiterst relevant om mijn masterproef aan dit thema te wijden. Ik koos ervoor om te onderzoeken hoe huisartsen uit Gentse wijkgezondheidscentra tegenover het gebruik van afstandstolken staan. En of ze afstandstolken een goede oplossing vinden voor de communicatieproblemen binnen hun dokterspraktijken.
Een wijkgezondheidscentrum (WGC) is een dokterspraktijk waar verschillende soorten dokters werken. Je vindt er onder andere huisartsen, verplegers en kinesitherapeuten. WGC’s staan bekend om hun laagdrempeligheid en toegankelijkheid. Iedereen kan er met andere woorden terecht voor goede medische zorgen. Alsook onze vluchteling uit Afghanistan. Er zijn WGC’s overal in Vlaanderen. Maar voor mijn onderzoek beperkte ik me tot de Gentse gezondheidscentra.
Om na te gaan wat de Gentse huisartsen van de afstandstolken vinden, ging ik op pad in zes verschillende WGC’s. Daar nam ik interviews af van ongeveer een dertigtal minuten. Ik wou graag veel informatie verzamelen om een goed beeld van hun ervaringen en meningen te krijgen. Daarom stelde ik een vragenlijst op rond vier grote thema’s. De thema’s waren de volgende: positieve en negatieve ervaringen met afstandstolken, kennis van de regels die afstandstolken volgen, de opleiding van de huisartsen en of huisartsen de afstandstolken evalueren na een tolkprestatie.
Het doel van deze vragen was om na te gaan wat huisartsen van afstandstolken vinden. Want afstandstolken zijn een mogelijke en een te verkiezen oplossing voor de communicatieproblemen binnen de medische sector. De huisartsen hebben veel voor- en nadelen genoemd van het gebruik van deze soort tolken. Dit is bijvoorbeeld een van de meningen van een huisarts die uit de bus is gekomen:
Huisarts uit WGC Nieuw Gent:
'Nee ik persoonlijk heb bijna nooit problemen. Ik heb geen idee met welke dienst dat zij werken onder mijn collega’s, maar ik heb nog nooit technische storingen gehad. De nadelen heb ik vernoemd maar wegen niet op ten opzichte van de voordelen, als ik weet dat de patiënt al de juiste informatie kan krijgen.'
Deze huisarts vond overduidelijk dat er meer voordelen dan nadelen waren. De technische storingen die hier aangehaald werden door de huisarts, kunnen een mogelijk nadeel zijn van het afstandstolken met behulp van een telefoon of webcam.
De conclusie van mijn onderzoek was dat de huisartsen uit het Gentse over het algemeen negatief tegenover het afstandstolken staan. Ook bleek dat ze in hun huisartsenopleiding niets aangeleerd krijgen over werken met tolken en afstandstolken. Bovendien evalueren ze zelden tot nooit de afstandstolken na een tolkprestatie. Zo weten de tolken achteraf dus niet of ze het goed of slecht gedaan hebben.
Ik beveel dan ook aan om meer onderzoek naar afstandstolken te doen. Het is verder ook belangrijk dat de huisartsen zich er meer bewust van worden dat afstandstolken een grote hulp kunnen zijn bij het overbruggen van taalbarrières. Dit kan verwezenlijkt worden door huisartsen al vanaf het prille begin van het opleiding kennis te laten maken met afstandstolken. Wie zijn ze? Wat doen ze? Hoe gaan ze ermee om? Waarom zijn ze mogelijks nuttig tijdens de gesprekken met anderstalige patiënten?
Medische zorgen krijgen is een basisrecht. Afstandstolken kunnen de deur openen tot heel wat meer duidelijke en efficiënte communicatie tussen arts en patiënt. Nog niet helemaal overtuigd van deze besluiten? Neem dan zeker een kijkje in mijn masterproef.
