Je stem laten horen als cliënt
Je stem laten horen als cliënt
- Bo De Groote (master Sociaal Werk, UGent)
De wetenschappelijke wereld wordt sinds jaar en dag gestuurd door academische onderzoekers die op basis van hun deskundige visies komen tot wetenschappelijke inzichten en onderzoek. Daarentegen wordt de geestelijke gezondheidszorg momenteel gekenmerkt door een nieuwe stroming waarbij academische onderzoekers in samenwerking met cliënten tot wetenschappelijke inzichten komen.
Vanaf de jaren zeventig wordt er steeds meer belang gehecht aan een participatieve democratie. Burgers komen op voor hun rechten, eisen inspraak in belangrijke beslissingen en willen hun stem laten horen. Ook de geestelijke gezondheidszorg wordt gekenmerkt door deze verschuiving waarbij cliënten opkomen voor een meer herstelgerichte kijk op hun psychische aandoening en inspraak in hun eigen behandeling. Deze nieuwe kijk op psychische aandoeningen zet in op empowerment, ofwel de veerkracht van de cliënt om met de problemen om te gaan. Hieruit vloeit het concept ‘ervaringsdeskundigheid’, waarbij de cliënt zijn eigen ervaringen inzet om anderen te helpen in hun hersteltraject.
Niets over ons, zonder ons
Ook in de wetenschappelijk wereld wordt het inzetten van ervaringsdeskundigheid steeds belangrijker. Heel wat cliënten eisen ervoor om hun stem te laten horen in onderzoek. Zij vinden het namelijk niet correct dat er wetenschappelijke inzichten worden verkregen over hen, zonder dat ze er werkelijk bij betrokken worden. Een aantal vakgroepen van de universiteit, zoals ‘Orthopedagogiek’ en ‘Sociaal Werk’, zetten actief in op het geven van een volwaardige plaats aan ervaringsdeskundigen in wetenschappelijk onderzoek. Onderzoekers van deze vakgroepen zien het als een vorm van rechtvaardigheid om de cliënt met een psychische aandoening ook inspraak te geven in de wetenschappelijke wereld. Zij weten namelijk als geen ander wat het is om te lijden aan de psychische aandoening, waardoor ze het onderzoek beter kunnen afstemmen op de realiteit. Uiteindelijk kan dit leiden tot betere onderzoeksresultaten en behandelingen die voldoende afgestemd zijn op de doelgroep.
De som is meer dan de optelling van de afzonderlijke delen
Een samenwerkingsverband aangaan met een ervaringsdeskundige onderzoeker wordt steeds meer in het licht geplaatst, maar wordt helaas nog niet als de norm beschouwd in wetenschappelijk onderzoek. Dergelijk samenwerkingsverband wordt ook wel ‘cocreatie’ of een ‘dialogische samenwerking’ genoemd, waarbij alle betrokkenen op een evenwaardige positie worden geplaatst en eigenaar zijn van het onderzoek en de bijkomende bevindingen. Met andere woorden is de uitkomst van de som meer dan de optelling van de afzonderlijke delen, aangezien een cocreatieve samenwerking tot heel wat nieuwe inzichten leidt door de verschillende invalshoeken te combineren.
“Een onderzoeker die zelf niet de geleefde ervaring heeft, is automatisch een outsider en ik denk dat dat insiderperspectief heel belangrijk is om het te kunnen vatten.”
Ook in deze scriptie werd er op een dialogische en cocreatieve werkwijze samengewerkt om het onderzoek vorm te geven. De studente ging in overleg met een ervaringsdeskundige onderzoeker om de onderzoeksvraag en de methode zo goed mogelijk af te stemmen op de nood van de doelgroep. Deze samenwerking leidde tot het inzicht dat een aantal samenwerkingsverbanden tussen academische en ervaringsdeskundige onderzoekers van dichtbij bestudeerd zouden worden aan de hand van interviews. Deze inzichten bevestigden de meerwaarde van een dialogische samenwerking binnen de wetenschappelijke wereld. Het onderzoek wordt afgestemd op de doelgroep, waardoor de resultaten werkelijk iets kunnen betekenen voor de praktijk.
De strijd naar wetenschappelijkheid
Helaas wordt er nog steeds neergekeken op de capaciteiten en de geloofwaardigheid van ervaringsdeskundige onderzoekers, waardoor een dialogische samenwerking nog steeds niet als de norm wordt beschouwd. De wetenschappelijke wereld stelt namelijk strikte voorwaarden op, zodat onderzoek steeds wetenschappelijk genoeg zou zijn. Echter zijn ervaringen, zoals het woord al doet vermoeden, niet wetenschappelijk en dus ook niet te veralgemenen naar een grotere doelgroep.
“Zo heb ik al onderzoek gedaan en de kans bestaat dat ik nog zo onderzoek ga doen, maar ik voel dat dat nu niet meer klopt eigenlijk met wie dat ik wil zijn als onderzoeker en met wat we in de wereld zouden moeten zetten als waardevol onderzoek.”
Ondanks de grote struikelblokken, strijden heel wat onderzoekers ervoor om dialogisch onderzoek in de kijker te plaatsen. Zij willen ‘wetenschappelijk onderzoek’ net iets informeler maken en afstemmen op de noden en de behoeften van de doelgroep.
