Levenslang leren kan je leren!

Hoe mentoren het zelfregulerend professioneel leren bij startende leraren kunnen stimuleren
 

Levenslang leren is een spraakmakend thema. We verwachten van leraren dat ze zich blijven professionaliseren om veranderingen en dagelijkse uitdagingen zoals onderwijsvernieuwingen aan te kunnen. Maar hoe word je een goede levenslange leerder? Daarvoor ben je best een ‘zelfregulerende professionele leerders’ (ZRpL). Dat betekent dat je reactief of proactief bepaalde strategieën inzet om hun leerproces – dat uitgelokt wordt door dagelijkse uitdagingen op de werkplek – vorm te geven.

Dit onderzoek is vernieuwend omdat het voor het eerst onderzoekt hoe een mentor of coach kan helpen om van leraren zelfregulerende leerders te maken.

OVER WELKE STRATEGIEËN GAAT HET?

De ZRpL-strategieën of strategieën die leraren kunnen inzetten wanneer ze op de werkplek leren, kunnen ingedeeld worden in 4 categorieën.

De aanvangsstrategieën zetten het leerproces in gang. Deze strategieën lokken het zelfregulerend leren uit. De strategieën omvatten percepties over de taak of situatie die mogelijk zelfregulerend leren uitlokken, een analyse over de voorkennis, actief zoeken naar eerdere gelijkaardige ervaringen en doelen stellen.

De paraatheidsstrategieën zijn de strategieën die een voorwaarde vormen om tot zelfregulerend leren te komen. Alert zijn, zichzelf en input van anderen in vraag stellen, bewust zijn van leernoden en leeropportuniteiten en leerkansen herkennen vallen onder deze strategieën.

De voortgangsstrategieën zorgen voor de vooruitgang van het leerproces. Het zijn de processen die leraren gebruiken om hun doelen op een efficiënte en georganiseerde manier te bereiken. Het gaat hier om planning, leeractiviteiten, metacognitief bewustzijn (= nadenken waarom een bepaalde aanpak de leerder zal verder brengen) en metacognitieve monitoring (= bijsturen van het leerproces).

De beoordelingsstrategieën evalueren de leeropbrengsten en het verloop van het proces. Ze bepalen of de leraar al dan niet zal blijven streven naar zijn vooropgestelde doel. Deze strategieën zijn zelfevaluatie en het geloof in eigen kunnen.

DE BEVORDERING OF ONTWIKKELING VAN DEZE STRATEGIEËN

Wanneer collega’s, een coach of een supervisor betrokken is bij deze strategieën, bereiken leraren een dieper niveau van leren dan wanneer ze hun leerproces alleen vormgeven. Daarom is co-regulatie op de werkplek van cruciaal belang. Bij co-regulatie ontwikkelt, ondersteunt en bevordert een supervisor of coach het ZRpL van leraren. In het begin zal de coach, de leraar aansporen en helpen om leerdoelen voor zichzelf te stellen. Naarmate de coaching vordert, slaagt de leraar erin om hier uit eigen beweging aandacht voor te hebben.

Er is nog geen onderzoek gedaan naar co-regulatie op de werkplek. Daar brengt dit onderzoek verandering in. Het gaat na welke ZRpL-strategieën externe mentoren stimuleren bij startende leraren en via welke interventies of hulpmiddelen zij dat doen.

AANVANGSBEGELEIDING

In het Vlaams onderwijs is aanvangsbegeleiding voor de startende leraar sinds september 2019 een recht en een plicht. Scholen krijgen enkele uren om mentoren aan te stellen die startende leraren moeten begeleiden. Die mentor kan een leraar binnen de school zijn, maar die kan ook vanuit de scholengemeenschap voltijds aangesteld zijn als aanvangsbegeleider voor verschillende scholen. Het voordeel van een externe mentor is dat die ruimte heeft om een aanvangsbeleid of -programma uit te werken, wat mentorschap succesvol maakt. De centrale vraag is: wordt professioneel leren van startende leraren gestimuleerd binnen dit mentorschap? En op welke manier is er binnen dit professioneel leren aandacht voor de bevordering van ZRpL (co-regulatie)? Hierop inzetten zorgt ervoor dat leraren ook voorbij de startfase levenslange leerders zijn die dagdagelijkse uitdagingen aangrijpen om zichzelf te blijven ontwikkelen.

HET ANTWOORD OP DE VRAAG

• Sommige ZRpL-strategieën worden ondersteund door mentoren, andere niet.
• De paraatheidsstrategieën en de voortgangsstrategieën komen het minst aan bod in de begeleiding.
• Mentoren vinden het moeilijk om metacognitief bewustzijn (nadenken over het waarom van een aanpak) expliciet te maken.
• Mentoren nemen sommige strategieën over (= externe regulatie) in plaats van ze te bevorderen.
• Mentoren co-reguleren vooral via coaching, kaders die reflectie bevorderen, een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP), een portfolio of reflectietools.
• Bij het coachen hebben mentoren meer aandacht voor de werkprestaties en voor het oplossen van problemen waar leraren tegenaan lopen dan voor het bevorderen van hun leerproces.

CONCLUSIE

Er is nog werk aan de winkel! Uit dit onderzoek blijkt dat mentoren zich nog onvoldoende bewust zijn van de strategieën die bij zelfregulerend professioneel leren ingezet moeten worden. Opleidingen voor mentoren kunnen hieraan tegemoetkomen. Het onderzoek verlegt een eerste steen om de aandacht te richten op het stimuleren van ZRpL. Het biedt meer inzicht in hoe co-regulatie binnen aanvangsbegeleiding er kan uitzien.