Een paar grijze of witte haren, who cares?
Als u denkt dat kansarmoede geen groot maatschappelijk probleem is, dan hebt u het mis. 16 % van de Belgische bevolking heeft het moeilijk om rond te komen en 11% leeft met een materiële en sociale deprivatie. Deze cijfers verbeteren niet. Integendeel, de kloof tussen arm en rijk wordt als maar groter. Gelukkig zijn er heel wat armoedebestrijdingsorganisaties die hun handen uit de mouwen steken. Zo ook ArmenTeKort vzw. Zij vertrekken vanuit het idee dat armoede de wereld uit geholpen kan worden door middel van een buddysysteem.
Een buddysysteem, wat is dat?
Een buddyrelatie is een soort gearrangeerde vriendschap van twee jaar tussen een persoon in kansarmoede en een persoon die kansrijk is. Ook wel de kanszoekende en kansbiedende buddy genoemd. De twee buddy’s spreken wekelijks af en doen allerlei dagelijkse activiteiten. Deze geforceerde vriendschapsband heeft als doel de kanszoekende uit kansarmoede te krijgen door hen te ‘empoweren’, wat in eenvoudigere woorden het versterken van krachten en eigenwaarde betekend. Dit systeem vertrekt vanuit het idee dat mensen kansarmoede niet zelfstandig kunnen overbruggen.
Werkt zo een geforceerde vriendschap echt?
Een kansbiedende buddy voelt aan als iemand die aanwezig is en waarop men kan terugvallen. Een externe steun die kan helpen om externe ontwikkelingspunten en capaciteiten te identificeren, uit te breiden en het innerlijke zelf verder te laten ontwikkelen. In die zin is het wel bevorderlijk om iemand te hebben die competenties en vaardigheden erkent zodat men zelfeffectiviteit en zelfvertrouwen kan opbouwen. Bovendien kan het ook bijdragen om sociaal geïsoleerde mensen opnieuw te integreren of nieuwkomers op te nemen in de maatschappij.
De organisatie ArmenTeKort vzw vertrekt vanuit het idee dat het buddytraject zorgt voor kortetermijnverbetering binnen empowerment waarmee de kanszoekende langetermijnverandering kan doorvoeren in andere sleuteldomeinen. Zo kan een succesvol traject helpen om uit een neerwaartse spiraal te komen en op lange termijn hun maatschappelijke positie te verbeteren. Enkele concrete effecten die waargenomen werden tijdens de interviews zijn: psychologische effecten, sociaal-communicatieve vaardigheden, persoonlijke ontwikkeling en horizonverbreding. Daarbovenop leidde het ook tot meer zelfvertrouwen, zelfkennis, motivatie, assertiviteit en openheid naar de buitenwereld. Dit kan helpen om eenzaamheidsgevoelens af te laten nemen en te laten evolueren in een gevoel van slagen en erbij horen. Hierdoor geeft het niet alleen mogelijkheden om verbinding met de omgeving te herstellen, maar ook met zichzelf. Op lange termijn helpt het bij het opbouwen van een betere fysieke gezondheid, psychologisch welzijn, gezonde identiteit en veerkrachtigheid.
Opvallend uit het onderzoek bleek ook dat er meer veranderingen op vlak van empowerment waar te nemen waren dan veranderingen binnen de leefsituatie. Het traject leidt niet tot mirakels, maar tot kleine successen die kunnen helpen vooruitgang te maken in het maatschappelijk leven. Zo ontstond er vaak bij de kanszoekende buddy’s een ondernemende houding en een wil om verandering door te voeren.
Daarnaast onderzocht ik ook enkele factoren die mee verantwoordelijk zijn voor het slagen van zo een traject. Een klik en een goede relatie met daarin oprechtheid, eerlijkheid en betrouwbaarheid is belangrijk, net zoals voldoende betrokkenheid, gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Een grootste faalfactor is daarom de afwezigheid van een passende match. Deze factoren zijn niet onbelangrijk want een mislukte relatie kan er toe leiden dat een kanszoekende verder afdwaalt van het rechte pad met negatieve gevolgen. Ze kunnen het definitieve vertrouwen verliezen in de hulpverlening en hun omgeving.
Waarom zou je als kansrijke een buddy willen worden?
Het buddytraject biedt ook langetermijnvoordelen voor kansbiedende buddy’s. Het levert kansen voor persoonlijke ontwikkeling wat kan bijdragen tot een verhoogde burgerparticipatie, het kan helpen voor meer zelfvertrouwen, verbeterde sociaal-communicatieve vaardigheden, zelfinzicht en een gevoel van maatschappelijk betekenisvol zijn. Vele respondenten lieten weten een verhoogde dankbaarheid te hebben. Zo vertelde een respondent: “Ik ben heel dankbaar voor wat ik heb. Ik heb daar heel hard voor moeten werken, maar ik heb het wel. Je beseft wel ‘alé, ben je nu weer aan het zagen over een paar grijze of witte haren? Who cares?’, de dingen die er helemaal niet toe doen.”
Het buddytraject is een soort vriendschap die voor kanszoekende een grote steun kan bieden om uit hun soms uitzichtloze situatie te raken. Ze kunnen het zelfvertrouwen opnieuw vinden om een verschil te maken in onze samenleving. Maar een belangrijke boodschap naar vergelijkbare organisaties is wel dat ze voldoende rekening moeten houden met de succes- en faalfactoren om een traject te laten slagen. Tot slot, voor u als lezer, als je volgende keer in de spiegel kijkt: een paar grijze of witte haren zijn misschien nog niet het einde van de wereld.
