Als je lever én je nieren ziek zijn, wat dan?

Vijf uur ’s ochtends, ik word opgebeld door de transplantcoördinator van UZ Leuven. Neen, ik sta niet op de wachtlijst voor een transplantatie, gelukkig. Met spoed haast ik me naar Gasthuisberg. Met nog grotere spoed en zwaailichten rijden we naar Oostende. Daar beleef ik live voor het eerst een operatie bij een overleden vrouw. Haar organen zullen een nieuwe bestemming krijgen en het leven redden van iemand anders. De lever en één van de nieren gaan samen naar Leuven voor een gecombineerde lever-niertransplantatie.

Niet één maar twee organen falen

Een transplantatie is tegenwoordig een veelvoorkomende operatie bij patiënten waarbij een orgaan faalt. Sinds 20 jaar worden er, naast enkelvoudige lever- of niertransplantaties, ook gecombineerde lever- en niertransplantaties uitgevoerd in UZ Leuven. Dit is een levensreddende behandeling voor patiënten waarbij zowel de lever als de nier faalt. Door de lange wachtlijst voor een transplantatie is het belangrijk om een grondige overweging te maken voor een gecombineerde lever‑niertransplantatie (ten opzichte van alleen een lever- of niertransplantatie). Momenteel is er weinig kennis over de complicaties en overleving na deze operatie. Daarom trachtte ik tijdens mijn masterthesis een antwoord te vinden op volgende vragen. Wat zijn de meest voorkomende redenen voor een gecombineerde lever-niertransplantatie? Wat zijn de overlevingskansen na een gecombineerde lever-niertransplantatie? Ervaren patiënten na een gecombineerde lever‑niertransplantatie meer en ernstigere complicaties ten opzichte van patiënten met alleen een levertransplantatie?

Met deze info hoopt UZ Leuven een beter inzicht te krijgen op mogelijke problemen na dergelijke transplantatie en de kwaliteit van haar zorgprogramma te verbeteren.

Waarom een transplantatie?

We stelden vast dat vooral patiënten met cystes op zowel lever als nieren (polycystische lever- en nierziekte) een gecombineerde lever-niertransplantatie ondergaan. Hierbij werken de lever en nieren nog deels maar hebben zij een erg grote omvang door de vele cystes (het orgaan kan tot 10 kg wegen). De grootte en het gewicht van deze zieke organen zorgen voor heel wat complicaties bij de patiënt.

De bovenstaande afbeeldingen tonen een polycystische lever met daarnaast een gezonde lever. Onderaan zijn polycystische nieren met daarnaast gezonde nieren weergegeven.

Overleving na transplantatie

Uit deze thesis is gebleken dat zowel de patiëntoverleving als de overleving van de nieuwe lever en nier, de eerste vijf jaar na de transplantatie, vergelijkbaar of mogelijks zelfs beter waren dan de resultaten uit studies van andere ziekenhuizen. Zelfs wanneer we onze gecombineerde lever‑niertransplantatiepopulatie vergelijken met levertransplantatiepatiënten of niertransplantatiepatiënten in UZ Leuven waren de resultaten gelijkaardig of vermoedelijk beter. Helaas waren er noch in onze studie noch in de literatuur voldoende gegevens beschikbaar over de overleving tien jaar na de operatie om betrouwbare lange-termijnconclusies te trekken.

Complicaties na transplantatie

Uit dit onderzoek komt naar voren dat er meer complicaties optreden bij patiënten die een gecombineerde lever-niertransplantatie ondergaan in vergelijking met patiënten die een enkelvoudige levertransplantatie ondergaan.

Vooral het aantal minder ernstige complicaties (bijvoorbeeld bacteriële of virale infecties) was hoger in de gecombineerde groep. Een mogelijke oorzaak hiervoor is de medicatie die de patiënt nodig heeft na een transplantatie. De dosis van deze medicatie is namelijk hoger na een gecombineerde transplantatie dan na een enkelvoudige transplantatie.

Het aantal ernstige complicaties (bijvoorbeeld bloedingen aan lever of nier, falen van het nieuwe orgaan of kanker) daarentegen waren gelijkaardig in beide groepen.

Evoluties over 20 jaar

De afgelopen 20 jaar is het verblijf op intensieve zorgen na een gecombineerde transplantatie opmerkelijk langer geworden. We vonden nog  geen duidelijke verklaringen voor deze stijging. Al vermoeden we dat de steeds oudere, ziekere en zwakkere patiëntenpopulatie hier mee verantwoordelijk voor is.  Maar de beschikbare data ondersteunen deze stelling onvoldoende. Daarom wil UZ Leuven in de toekomst gegevens bijhouden over de spierafbraak en over de algemene zwakte van de patiënten. We vermoeden dat deze, naast een aantal lever- en nierspecifieke parameters, een goede algemene indruk kunnen geven over de toestand van de patiënt op het moment van transplantatie.

De essentie?

Mijn masterthesis vormt een klein puzzelstukje in het steeds verder evoluerend medisch onderzoek met als doel meer levenskansen te creëren voor patiënten. Met deze thesis heeft UZ Leuven alvast hoopgevende informatie over de gecombineerde transplantatie van lever en nier.

Naast de interessante resultaten onderzocht tijdens mijn masterthesis is me vooral de dankbaarheid van de patiënten bijgebleven. Sommige patiënten waren doodziek voor hun transplantatie. Wanneer ze enkele weken later met nieuwe organen, nieuwe moed en een stralende glimlach naar huis gaan, fleurde de hele transplantatie-afdeling even op!