Gedrag veranderen, veel succes!
Wanneer verander jij je gedrag? Iedereen weet dat roken schadelijk is voor de gezondheid. Dat feit wordt verspreid via campagnes, onderzoek, magazines enzovoort. Toch rookt 1 op de 5 Belgen. Vele rokers zijn zich van de gevolgen bewust, maar niet in staat te stoppen. Dat betekent dat ondanks de kennis over de schadelijkheid van roken, niet iedereen er automatisch mee stopt.
“Het is moeilijk diëten in een snoepwinkel.”
Ons gedrag wordt beïnvloed door je eigen kennis, je sociale omgeving, de dingen die je leert op school of op het werk, je eigen normen, waarden en overtuigingen, het journaal… Soms veranderen we ons gedrag hierdoor, maar zeker niet altijd. Veel sociaal culturele organisaties trachten het gedrag van mensen te veranderen om te komen tot een meer inclusieve, solidaire en democratische maatschappij. Dat gedragsverandering complex is, blijkt uit de volgende quote van Barbara Janssens van Netwerk Bewust Verbruiken: “Het is moeilijk diëten in een snoepwinkel.” In deze metafoor heeft elk snoepje in de snoepwinkel een invloed op gedrag. Om als organisatie het gedrag van burgers te veranderen, probeer je in te spelen op al deze invloeden door het aanbieden van activiteiten. Maar hoe kunnen deze activiteiten leiden tot gedragsverandering bij burgers? Op deze vraag, die voor veel sociaal culturele organisaties nog onbeantwoord is, trachtte ik in mijn onderzoek een antwoord te bieden.
Nabespreking als ‘gedragsveranderaar’
Ik spitste me toe op de nabespreking, een groepsgesprek dat volgt op een activiteit waarin mensen iets leren. Ik stelde me de vraag: kunnen mensen iets leren tijdens een activiteit, daarover in gesprek gaan en vervolgens hun gedrag veranderen? Om dit te onderzoeken hield ik een focusgroep met de medewerkers van Vormingplus Oost-Brabant, interviewde ik zes experts uit verschillende sociaal culturele organisaties en nam ik een online enquête af bij deelnemers aan enkele activiteiten van Vormingplus Oost-Brabant. Ik vulde aan met mijn eigen observaties en ervaringen gedurende activiteiten van Vormingplus Oost-Brabant die gevolgd werden door een nabespreking. In mijn onderzoek richtte ik me op activiteiten rond duurzaamheid. Uiteindelijk bekwam ik een praktische tool, een handleiding van succesfactoren, waarmee sociaal culturele organisaties die zich richten op het veranderen van gedrag van burgers succesvol aan de slag kunnen gaan.
Handleiding van succesfactoren
Mijn handleiding bevat factoren om een nabespreking als middel voor gedragsverandering zo succesvol mogelijk te maken. Dit zijn praktische handvaten die sociaal culturele organisaties kunnen gebruiken voor, tijdens en na een nabespreking. Hierbij geldt dat hoe meer de nabespreking aan deze succesfactoren voldoet, hoe beter en hoe groter de kans dat de deelnemers overgaan tot de verandering van hun gedrag.
In onderstaande alinea’s beschrijf ik drie van deze succesfactoren. Wie hierna meer wil weten over de handleiding, verwijs ik graag door naar mijn bachelorproef.
Ontwikkel een sociaal en interactief proces
Een nabespreking is passend voor gedragsverandering doordat het kan worden opgezet als een sociaal proces. Laat mensen niet alleen nadenken, maar breng hen na een activiteit samen en laat hen in groep over het onderwerp van de activiteit in gesprek gaan. Mensen letten op anderen en die anderen beïnvloeden het gedrag. Op deze manier gebruik je sociale invloed als krachtig middel. Daarbij blijkt uit mijn onderzoek dat het veranderen van gedrag meer kans heeft op slagen indien het in groep gebeurt. In een nabespreking is het dus van belang dialoog te laten ontstaan tussen de deelnemers. De groep leert elkaar kennen en doet samen inspiratie op.
Zet een leercontext op
Het woord ‘nabespreking’ geeft al aan dat het een gesprek is nadat er iets anders heeft plaatsgevonden. In mijn onderzoek gaat het over een activiteit opgezet door een sociaal culturele organisatie. Om deze nabespreking succesvol te maken, is het van belang dat de deelnemers in de voorafgaande activiteit iets leren over een bepaald thema of onderwerp. Ze nemen nieuwe inzichten, kennis en vaardigheden mee naar de nabespreking. Gedragsverandering is namelijk sterk verbonden met leren. Door dit leren worden mensen uitgedaagd te reflecteren en stil te staan bij hun dagelijks handelen en dat van anderen. Ze worden zich bewust van mogelijke veranderingen en nemen twijfel over hun gedrag mee naar de nabespreking. Kennis en ervaringen worden zo de basis van het groepsgesprek.
Laat mensen nadenken over een concrete actie
Wanneer je tijdens een nabespreking mensen in gesprek laat gaan, laat hen dan verder gaan dan intentieverklaringen. Mensen spreken snel intenties uit, 1-januari-voornemens waar achteraf niemand nog naar omkijkt. Gedragsverandering is meer dan het uitspreken van een intentie. Je gedrag veranderen, betekent overgaan tot concrete actie. Tijdens een nabespreking die gericht is op het veranderen van gedrag is het doel mensen hun eerstvolgende stap zichtbaar te laten maken, aan zichzelf en aan elkaar. Op deze manier voelen de deelnemers zich verantwoordelijk om de concrete actie uit te voeren.
Mensen zijn veranderbaar
Mensen zijn geen perfecte wezens, maar wel kneedbaar, veranderbaar en onderhevig aan invloeden. Ik ben ervan overtuigd dat sociaal culturele organisaties die inzetten op het veranderen van gedrag in de positieve zin de toekomst kunnen bepalen. Zij richten zich op een betere toekomst en nemen burgers mee in hun verhaal. Ik hoop dat de inzichten die ik bekwam tijdens dit onderzoek een meerwaarde kunnen bieden in de sociaal culturele sector.
