Genealogie in het onderwijs?
Weet jij wie je voorouders zijn? Ken jij je eigen familiegeschiedenis en je specifieke afkomst? Maar wat betekent genealogie nu precies en vooral, kunnen we genealogie in het onderwijs aanwenden, met als doel leerlingen hun interesse voor het vak geschiedenis te vergroten?
Deze laatste vraag vormt dé onderzoeksvraag van mijn eindwerk. Om hier een antwoord op te geven, heb ik eerst een literatuuronderzoek verricht en vervolgens twee enquêtes afgenomen bij zowel leerkrachten geschiedenis, alsook bij 187 Vlaamse leerlingen uit het vierde, vijfde en het zesde middelbaar. Daarnaast werd er in de enquête voor leerlingen een drietal vragen opgenomen met de bedoeling de antwoorden van onze jongeren te vergelijken met antwoorden van jongeren uit onze buurlanden die gelijkaardige vragen voorgeschoteld kregen.
Op basis van alle verzamelde gegevens heb ik ten slotte besloten om naast mijn eindwerk, ook nog een bruikbare handleiding voor leerkrachten geschiedenis uit te werken, waarin zowel een algemeen stappenplan, voorbeeldlessen en een voorbeeldtaak in verwerkt zijn.
Stamboomonderzoek?
Wanneer we gebruikmaken van genealogie of stamboomonderzoek in het onderwijs, dan is het de bedoeling om vooral leerlingen uit de derde graad, kennis te laten maken met het opmaken van hun eigen stamboom, het ontdekken van hun eigen familiegeschiedenis en hen te begeleiden bij het verrichten van zelfstandig onderzoek. Jongeren leren bijvoorbeeld akten uit de burgerlijke stand en aangiften uit parochiearchieven op te zoeken in databanken, zoals het Algemeen Rijksarchief in België. Soms zullen ze hierbij zelfs oude handtekeningen van hun voorouders kunnen terugvinden uit de 17de eeuw!
Handtekening van Cornelius Van Welssenaers uit 1680, toen hij als 19-jarige, soldaat was voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Later werd hij magister chirurgijn te Koekelare.
Daarnaast biedt stamboomonderzoek jongeren ook de unieke kans om familiegeschiedenis te ontdekken door middel van het voeren van dialogen met hun ouders, grootouders en soms zelfs met hun overgrootouders. Op deze wijze kunnen ze niet alleen hun eigen familiegeschiedenis ontdekken, maar ook inzien dat hun eigen voorouders de belangrijkste gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis van soms wel heel dichtbij hebben meegemaakt.
Zo gaat er bijvoorbeeld achter een erfstuk van mijn Duitse overgrootmoeder, een Lutherbijbel uit 1872, een triestig verhaal schuil. Toen ze vernam dat haar amper 18-jarige zoon was omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog, gooide ze in een vlaag van emotie haar bijbel weg en raakte die besmeurd. Deze besmeurde pagina’s zijn op heden nog altijd duidelijk zichtbaar en zo vormt deze bijbel voor mijn familie, dan ook een zeer dierbaar erfstuk.
Lutherbijbel van Frieda Schulenburg uit 1872
Leerlingen kunnen overigens eveneens speurwerk verrichten in hun “familiearchief”, alhoewel dit in de praktijk meestal eerder om een zogenaamde koekendoos gaat, waarbij ze op zoek kunnen gaan naar oude foto’s, bidprentjes, enz.
Tekening van Frieda Schulenburg Schoolfoto van Roger Vilain
Van links naar rechts: Achille E. Vilain, oud-strijder Eerste Wereldoorlog, Marie-Louise Vilain en Romanie Debruyne, beiden hielpen meerdere joodse mensen onderduiken in hun woning tijdens de Tweede Wereldoorlog en Isidoor Vilain, oud-strijder Tweede Wereldoorlog. (Familiefoto Vilain-Debruyne)
Bidprentje van Margaretha-Maria Velle uit 1927
Is er ruimte om genealogie aan te wenden voor het vak geschiedenis in ons onderwijs?
Volgens Guy Putseys en Karel Van Nieuwenhuyse, praktijklectoren SLO Geschiedenis van de KU Leuven, wordt er in het traditionele curriculum van het Vlaamse geschiedenisonderwijs nauwelijks tot geen plaats ingeruimd voor familiegeschiedenis op school, ondanks de leerplannen van de verschillende onderwijsnetten hier nochtans zeker ruimte voor laten. Vervolgens bemerken ze dan ook dat het betreurenswaardig is dat, vanuit de wetenschap dat dergelijke geschiedenis onze leerlingen waarschijnlijk erg interesseert, het thema familiegeschiedenis op school onbesproken blijft.
Zijn onze leerlingen geïnteresseerd om rond dit thema te werken op school?
Op de vraag: “Zou je het interessant vinden om voor het vak geschiedenis je eigen stamboom op te maken, op zoek te gaan naar je afkomst en je eigen familiegeschiedenis te ontdekken?” antwoordde 57,8% volmondig ja, 30,5% met misschien en amper 11,8%, bemerkte dat dit onderwerp hen echter niet interesseerde.
Hoe scoren onze leerlingen ten aanzien van jongeren uit onze buurlanden?
Op de vraag: “Welke soort geschiedenis vind jij het belangrijkst?” konden zowel onze 187 Vlaamse jongeren, de 305 Nederlandse, de 199 Franse en ten slotte ook nog de 174 Britse jongeren, kiezen tussen de volgende soorten geschiedenis:
Wat hierbij vooral opvalt, is dat onze Vlaamse jongeren, wereldgeschiedenis, het allerbelangrijkste vinden, gevolgd door de geschiedenis van Europa. Mijn familiegeschiedenis komt op de derde plaats, gevolgd door de geschiedenis van België en finaal scoort de geschiedenis van eigen streek en gemeente het minst goed.
Wanneer we nu onze Vlaamse leerlingen vergelijken met de jongeren uit onze buurlanden, dan valt op, dat onze jongeren het meeste aanleunen bij de Britse jongeren, behalve als het aankomt op hun interesse in de geschiedenis van Europa.
Vooral verrassend, is dat de Nederlandse jongeren vooral veel gelijkenissen vertonen met de Franse jongeren en niet zozeer met onze Vlaamse studenten. Zowel de Nederlandse, alsook de Franse jongeren, vinden familiegeschiedenis het belangrijkst, gevolgd door de geschiedenis van hun eigen land. Op de derde plaats kiezen ze voor wereldgeschiedenis en opmerkelijk genoeg vinden de Nederlandse jongeren de geschiedenis van hun eigen streek en gemeente, even belangrijk als de Europese geschiedenis en bovendien vinden de Franse jongeren de geschiedenis van hun eigen streek en gemeente zelfs belangrijker dan de geschiedenis van Europa!
Misschien zijn onze Vlaamse jongeren minder nationalistisch ingesteld ten aanzien van hun leeftijdsgenoten in het buitenland en aanschouwen Vlaamse leerlingen zich eerder als een soort wereldburger?
Besluit
Op basis van het literatuuronderzoek en alle uitgevoerde onderzoeken, kan er duidelijk geconcludeerd worden dat het absoluut aan te raden valt om gebruik te maken van genealogie in ons onderwijs. Overigens kunnen leerkrachten geschiedenis door middel van de handleiding zelf kiezen hoe ze stamboomonderzoek wensen aan te wenden op school. Finaal zullen leerlingen langs deze weg niet alleen de kans krijgen om hun voorouders te leren kennen en hun eigen familiegeschiedenis te ontdekken, maar vooral om hun cursus geschiedenis vanuit een heel ander daglicht te gaan bestuderen en kritisch leren na te denken over het verleden.
