“Gipsen. Het wordt vaak gezien als een eenvoudige handeling, maar is gipsen wel echt zo eenvoudig als het lijkt?”

Als student verpleegkunde ben ik meerdere malen in aanraking gekomen met spalken, in de volksmond gipsen genoemd. Vanuit deze ervaring is duidelijk geworden dat er verschillende werkwijzen zijn voor het aanleggen van een spalk en dat verpleegkundigen niet in het bezit zijn van een eenduidige richtlijn hieromtrent. Hierdoor kan er weinig informatie gegeven worden aan studenten en collega’s om op een uniforme manier te leren spalken. Deze situatie is de aanleiding geweest tot verdieping in het aanleggen van spalken door verpleegkundigen op een spoedgevallendienst.

Situering

Deze bachelorproef heeft als doel zowel verpleegkundigen als studenten op een spoedgevallendienst op de hoogte te brengen van de kennis die noodzakelijk is om een spalk correct aan te leggen. Niet alleen de algemene kennis is belangrijk, maar ook de belangrijke aandachtspunten, complicaties en het patiënten advies. Om dit allemaal meer praktijkgericht te maken, werd ‘Het zakboekje gipsen’ ontwikkeld. Het zakboekje zorgt niet alleen voor praktijkgerichte ondersteuning, maar vormt ook een eenduidige richtlijn die het mogelijk maakt om studenten of collega’s op dezelfde manier informatie te geven rond spalken. In dit zakboekje wordt alle belangrijke kennis, aandachtspunten, complicaties en advies opgesomd, daarnaast kan de verpleegkundige het ook steeds bij zich dragen.

Methodologie

Om deze bachelorproef vorm te geven, werd tussen september 2021 en april 2022 een literatuurstudie uitgevoerd met behulp van volgende databanken: Sciencedirect, Springerlink, Limo, Google Scholar en Google. Online beschikbare reviews, onderzoeksartikels, handboeken en richtlijnen werden gebruikt om deze bachelorproef evidence based te onderbouwen. De literatuur die gebruikt is werd gepubliceerd in het Nederlands, Frans of Engels.

Resultaten

De bachelorproef omvat een duidelijke indeling die het mogelijk maakt om alle informatie makkelijk terug te vinden. Er wordt gestart met een probleemstelling waarin verschillende terminologie wordt gedefinieerd, zoals: een fractuur, waarbij er dieper wordt ingegaan op de open-, gesloten-, eenvoudige- en meervoudige fractuur. Daarnaast wordt het verschil tussen een gipsverband en een spalk aangehaald. Op een spoedgevallendienst wordt een spalk aangebracht, wat betekent dat het lidmaat niet volledig wordt omgeven waardoor er ruimte is voor zwelling. Verder wordt er ook aandacht besteedt aan het doel van een spalk, wat in de eerste plaats immobilisatie en stabilisatie is. Naast de terminologie komt ook het belangrijkste cijfermateriaal aan bod. Onder andere dat in 98% van de gevallen een spalk wordt gekozen als immobilisatiemateriaal. Daarnaast wordt er gezien dat de incidentie van fracturen de laatste 30 jaar enorm is toegenomen. De oorzaak van een fractuur is grotendeels te wijten aan valincidenten. Ook de verpleegkundige relevantie wordt kort besproken. Verpleegkundigen moeten niet alleen de spalk aanbrengen, maar moeten ook kennis hebben over mogelijke complicaties. Daarnaast zijn verpleegkundigen ook verantwoordelijk om advies te geven aan patiënten met een spalk. Uit onderzoek is gebleken dat 27% van de verpleegkundigen voldoende kennis bezitten om complicaties en gipswissels te vermijden. Er zou meer ingezet moeten worden op regelmatige bijscholingen en het opstellen van wetenschappelijke protocollen door het ziekenhuis, die beschikbaar worden gesteld en ingeoefend kunnen worden door verpleegkundigen.

Hierna worden er vier belangrijke onderdelen besproken. Als eerste wordt de opleiding tot Gipsverpleegkundige onder de aandacht gebracht, waarbij de voorwaarden en het doel van de opleiding wordt besproken. Waarna er verder wordt gegaan met de kennis en aandachtspunten die noodzakelijk zijn om een spalk op een correcte manier aan te leggen. Belangrijke aandachtspunten hieromtrent is de temperatuur van het water, deze zou idealiter 24° Celsius moeten zijn om brandwonden te vermijden. Daarnaast moet er aandacht geschonken worden aan de opvulling van de spalk, waarvoor een kousverband en wattenwindels worden gebruikt. Het is belangrijk om extra opvulling te creëren ter hoogte van de benige uitsteeksels en de randen van de spalk. Hiernaast zijn er nog meer aandachtpunten, te veel om allemaal op te noemen in dit artikel. Al deze kennis is noodzakelijk om spalk gerelateerde complicaties op te merken en te voorkomen. Mogelijke complicaties zijn: brandwonden, posttraumatisch oedeem, inklemming, spieratrofie, contracturen, maceratie van de huid, het compartimentensyndroom, decubitus, pseudoatrose, functiebeperking van het gewricht, complex regionaal pijnsyndroom, trombose en jeuk. Hierna wordt er verder gegaan met het patiënten advies, om een goed onderhoud van de spalk te bekomen en complicaties te vermijden. Zo moeten patiënten met een spalk geïnformeerd worden over de droogtijd van de spalk die ongeveer 24 uur in beslag neemt, maar ook dat de spalk droog gehouden moet worden om zijn stabiliteit te behouden.  Verder wordt er geadviseerd om het geïmmobiliseerde lidmaat in hoogstand te brengen om zo zwelling te vermijden. Naast dit advies is er nog andere belangrijke informatie die aan patiënten meegegeven moet worden. In het laatste onderdeel gaat het over het creëren van uniformiteit in het aanleggen van spalken, waarbij de werkwijze en aandachtspunten voor elke specifieke spalk volledig worden uitgelegd. Hierbij worden volgende spalken besproken: de volaire onderarmspalk, de bovenarmspalk, de scafoïdspalk, de radiale goot, de envelopspalk, de humerusspalk, de onderbeenspalk, de bovenbeenspalk en de kniespalk.

Om tegemoet te komen aan het ontbreken van een eenduidige richtlijn en kennistekort bij verpleegkundigen kan ‘Het zakboekje gipsen’ gebruikt worden. Het zakboekje omvat alle belangrijke informatie omtrent spalken en is makkelijk en snel raadpleegbaar door een duidelijke inhoudstafel. Er wordt aanbevolen om aan de hand van ‘Het zakboekje gipsen’ regelmatige workshops in te plannen. Op deze manier wordt het aanleggen van een spalk een automatisme en kan het zakboekje gebruikt worden als extra ondersteuning.

Conclusie

Gipsen is niet zo eenvoudig als het lijkt! Verpleegkundigen op een spoedgevallendienst moeten in bezit zijn van enorm veel kennis om op een correcte manier spalken aan te leggen. Het gaat niet alleen om de techniek, maar ook om algemene kennis en aandachtspunten rond spalken. Daarnaast moeten verpleegkundigen spalk gerelateerde complicaties kunnen herkennen en patiënten advies kunnen geven.

Omdat verpleegkundigen vaak te weinig kennis hebben omtrent spalken om complicaties en gipswissels te vermijden, is het aan te raden om meer in te zetten op regelmatige bijscholingen. Daarnaast zou het goed zijn moesten ziekenhuizen vaste procedures ontwikkelen omtrent spalken.

‘Het zakboekje gipsen’ is voor dit probleem de ideale oplossing.