Wanneer 'goed genoeg ouderschap' ook oké is
Ben ik een goede ouder voor mijn kind? Ben ik de ouder die ik wil zijn? Dit zijn vragen die bij een groot deel van de nieuwe ouders leven binnen onze Westerse samenleving. Het kan ruimte bieden om als ouder te weten dat een concept zoals ‘goed genoeg ouderschap’ bestaat. Het is niet nodig om de perfecte ouder te zijn om een kind sterk te laten opgroeien. ‘It takes a village to raise a child’ is een oude Afrikaanse wijsheid die we binnen onze Westerse cultuur meer mogen leren omarmen. Ouderschap wordt gezien als een eenzame taak, maar hoe mooi zou het zijn mocht ouderschap gedragen worden door een hele gemeenschap?
De transitie naar het ouderschap is één van de grootste gebeurtenissen in een mensenleven. Het is een levenslang groeiproces dat een wisselend verloop kent. Het gaat vaak over de roze wolk of de donderwolk. Ouders zitten niet altijd op die veelbesproken roze wolk. Het is ook oké om je als ouder tussen deze twee uiterste wolken te bewegen. Goed genoeg is ook oké, maar wat houdt dit in?
In de Westerse samenleving heersen er bepaalde overtuigingen, ideeën en principes over opvoeding en ouderschap. Aanstaande ouders krijgen vanaf het prille begin van de zwangerschap en tijdens de kraamperiode vanuit alle hoeken informatie aangeboden. Zorg op maat is een gekend begrip in de zorg, maar wordt dit wel voldoende toegepast wanneer het gaat over het voorbereiden op ouderschap door zorgverleners?
Waarom de evolutie van ouderschap doorheen de tijd gezorgd heeft voor de huidige situatie in onze Westerse samenleving
De veranderende visie op kinderen en ouderschap toont aan dat de druk om een goede ouder te zijn met de tijd is toegenomen. Deze evolutie heeft geleid tot belangrijke gevolgen in de huidige Westerse samenleving.
Parentale burn-out, ook wel ouderlijke burn-out genoemd, is een uitputtingssyndroom waarvan chronische stress aan de basis ligt. Het komt voort uit de verplichtingen van de ouderlijke rol van moeders en hun partner. Resultaten tonen aan dat België koploper is betreffende parentale burn-out. Recent onderzoek aan de Universiteit Gent toont aan dat 30 procent van de Vlaamse ouders gevoelens van parentale burn-out ervaren. Slaapproblemen, relatieproblemen zoals partnervervreemding en libidoverlies, zelfmoord- en vluchtgedachten, nalatig en gewelddadig gedrag naar het kind toe, toegenomen vatbaarheid voor nicotine-, cafeïne- en alcoholverslavingen en gezondheidsproblemen zijn aangetoonde gevolgen van parentale burn-out. Daarnaast toont onderzoek aan dat culturele waarden ouders onder verhoogde stressniveaus kunnen plaatsen. Hoe hoger het individualisme in een bepaald land, hoe meer parentale burn-out voorkomt in datzelfde land. Dit verklaart waarom België koploper is in het voorkomen van parentale burn-out ten opzichte van collectivistische culturen zoals bijvoorbeeld Afrikaanse landen. Onderzoek is eenduidig dat parentale burn-out schadelijke gevolgen kan hebben voor zowel de ouder(s) als kind(eren). Inzetten op preventieve zorg zoals het ondersteunen van factoren die ouders hun veerkracht verhogen, risicofactoren voor ogen houden en de partnerrelatie verbeteren zijn van belang.
Waar liggen nu de noden omtrent ouderschap van zowel (aanstaande) ouders, vroedvrouwen en de maatschappij?
Wanneer de noden op het niveau van de ouders, vroedvrouwen en maatschappij worden bekeken, toont onderzoek aan dat continuïteit van de zorg, zorg op maat, voorbereiden op de transitie naar het ouderschap, sensibiliseren van psychosociaal welzijn en het betrekken van de partner tijdens de pre-, peri- en postnatale periode centraal staan. Ondanks er in België reeds verschillende organisaties zijn die zich inzetten op het mentaal welzijn van (aanstaande) ouders, is het aanbod nog te versnipperd. Hierdoor zien zowel (aanstaande) ouders als zorgverleners door het bos de bomen niet meer, zo blijkt uit het rapport over ‘de organisatie van de zorg na een bevalling’ van het KCE. Er is nood aan een algemeen overzicht van het zorgaanbod zodat ouders en zorgverleners hun weg hierin kunnen vinden.
‘Goed genoeg ouderschap’: what’s in a name?
Zowel experten als het onderzoeksveld tonen aan dat een concept zoals ‘goed genoeg ouderschap’ ruimte biedt voor (aanstaande) ouders. ‘Goed genoeg ouderschap’ erkent dat er geen juiste manier van opvoeden bestaat. De ‘goed genoeg’ positie staat in contrast met de 'perfecte' ouder. Het is niet mogelijk om op elk moment empathisch, beschikbaar en onmiddellijk responsief te zijn aan de behoefte van de baby. Ouderschap is een proces waarbij vallen en opstaan mag.
‘Goed genoeg ouderschap’ als preventiemiddel tegen parentale burn-out
‘Goed genoeg ouderschap’ laat de perfectiedrang en het ontwikkelen van ouderlijke stress afnemen waardoor de kans op het ontwikkelen van parentale burn-out sterk verminderd wordt. Risicofactoren van parentale burn-out zoals negatief gedeeld ouderschap, gebrek aan steun van de omgeving en perfectionisme kunnen gemedieerd worden door als vroedvrouw handvaten aan te reiken binnen het ‘goed genoeg ouderschap’. Enkele voorbeelden zijn het helpen bouwen aan een village (het sociaal netwerk van (aanstaande) ouders), het betrekken van de partner, het helpen focussen op langetermijndoelen, ouders helpen om zich bewust te worden van hun inner voices… Deze handvaten kunnen onder andere de mildheid tegenover ouderschap versterken. Vertrekken vanuit het kader van verbindende communicatie van Marshall Rosenberg leert ons om te communiceren vanuit verlangens en behoeften in plaats van frustraties. Dit is de sleutel tot verbinding waardoor zorg op maat gegarandeerd kan worden.
Ouders en vroedvrouwen hebben niet alles in handen
Om de ontwikkeling naar het ‘goed genoeg ouderschap’ voldoende te kunnen ondersteunen, is er ook nood aan verandering op macroniveau. Er is reeds meer aandacht voor de eerste kritische 1000 dagen van een baby. Het verloop van die eerste 1000 dagen is cruciaal voor de verdere ontwikkeling van een kind op psychisch, sociaal en fysiek vlak en bepaalt de kansen van een individu in het latere leven. Toch is er nog te weinig bewustwording op macroniveau. Als maatschappij investeren in kwalitatieve kinderopvang, sensibilisatie van mentaal welzijn tijdens de pre- en postnatale periode en het uitbreiden van het geboorte- en ouderschapsverlof zijn enkele voorbeelden van maatregelen die cruciaal zijn om (aanstaande) ouders te ondersteunen binnen het ‘goed genoeg ouderschap’. Dit zorgt op lange termijn voor veerkrachtigere volwassenen, creëert een gezondere generatie en werkt preventief tegen parentale burn-out. Dit is een win-win voor ieder van ons.
