Gothic Trans-nationality: The trans-national supernatural in The Cavern of Death, The Monk, and The Necromancer

Gothic Fiction en het bovennatuurlijke als spiegel voor trans-nationale relaties

In de literaire wereld maakt men vaak een onderscheid tussen literatuur, wat meestal doelt op de klassiekers of de canon, en populaire fictie. De achterliggende redenering is dat, in vergelijking met literatuur, het meer populaire genre van minder belang is en snel van de kaart zal verdwijnen. Niets is minder waar wanneer we kijken naar het eerste populaire genre dat in grote oplagen werd geproduceerd en gedistribueerd: Gothic Fiction. Dit populaire 18de-eeuwse genre heeft veel meer te bieden dan sensationele spookverhalen die lezers op een donkere avond met een bang hart voor het haardvuur verslinden. Als spiegel van de maatschappij biedt (populaire) literatuur een goed inzicht in trans-nationale relaties, of hoe verschillende volkeren, culturen en landen met elkaar omgaan en hoe deze zichzelf en de andere waarnemen. In het genre van de Gothic Fiction is het vooral interessant om te zien hoe het bovennatuurlijke hierbij een rol speelt.

Wat is Gothic Fiction?
Gothic Fiction ontstond in de tweede helft van de achttiende eeuw en bleef populair tot laat in de negentiende eeuw. Academicus Barry Murnane definieert het genre als een kritische beschouwing van verlichte concepten als rede, het rationele inzicht in de wereld en de sociale organisatie van de mensheid, maar ook als een concept dat teruggrijpt naar discussies over angst, bijgeloof en het lichaam. In de populaire vorm is Gothic Fiction bekend als een genre dat handelt over geesten, monsters en het bovennatuurlijke. Door de vertalingen van verhalen uit het genre, verspreidde Gothic Fiction zich over de hele wereld. Ook al kan men zeggen dat het genre gebruik maakt van terugkomende elementen als het bovennatuurlijke, angst inboezemende landschappen, horror, exotische landen, dappere helden enzovoort, is er toch niet zoiets als één algemeen aanvaarde definitie van Gothic Fiction. Dit omdat verschillende landen deze Gothic elementen niet enkel overnamen, maar ook aanpasten aan hun eigen cultuur. Het genre is dus universeel, maar beschikt ook over elementen die gekoppeld zijn aan een bepaalde cultuur of een bepaald land. Zo werd Gothic Fiction op zich een grensoverschrijdend, of trans-nationaal genre.

Het bovennatuurlijke
In de masterproef "Gothic Trans-nationality: The trans-national supernatural in The Cavern of Death, The Monk, and The Necromancer" ligt de nadruk op de populaire vorm van Gothic Fiction. Het belangrijkste onderdeel hiervan is het bovennatuurlijke. Uit de analyse van de drie achttiende-eeuwse boeken The Cavern of Death (1794), Lewis' The Monk (1796) en Kahlert/Teuthold's The Necromancer (1794) die centraal staan binnen dit onderzoek, blijkt dat het bovennatuurlijke in nauw verband staat met de trans-nationale relaties van de fictieve personages. De angst voor het bovennatuurlijke werkt als een instrument voor uitsluiting van bepaalde individuen die als 'Anders' gezien worden. Niet enkel personen kunnen beangstigd worden door bovennatuurlijke verschijnselen, maar zo ook autoriteiten en de samenleving op zich. Dit leidt ertoe dat de bedreiging uiteindelijk geëlimineerd moet worden. Aangezien wat een persoon angst aanjaagt  en wat hij/zij beschouwt als 'Anders' samenhangt met hoe die persoon zichzelf, anderen en zijn/haar eigen omgeving ziet, is het bovennatuurlijke een belangrijke factor bij het bestuderen van trans-nationale relaties. Identiteitsconstructie, nationale identiteit en het waarnemen van de exotische 'Andere' hangen nauw samen, zo blijkt uit de analyse.

Rationaliteit versus bijgeloof
Het bovennatuurlijke in de drie geanalyseerde boeken omvat ook telkens de tegenstelling tussen rationaliteit en bijgeloof. In deze Gothic novels blijkt dat het meestal de bereisde en intelligente personages zijn die rationaliteit belichamen, maar desondanks toch in contact komen met het bovennatuurlijke in vreemde landen of onbekende streken. Vooral een Duitse setting en Duitse invloeden in de boeken worden door de auteurs gezien als typisch Gothic. Wanneer de personages zich in onbekend gebied bevinden, worden hun Verlichte ideeën op de proef gesteld door de confrontatie met het bovennatuurlijke dat ontstaat in of wordt overgebracht vanuit het buitenland naar eigen land. In zowel The Monk als The Necromancer wordt het bovennatuurlijke gekoppeld aan het buitenland en 'Anders' zijn. Alhoewel rationaliteit dus langzaamaan afbreekt, zegeviert ze toch op het eind. Vaak worden de buitenlandse personages die banden hebben met het bovennatuurlijke geëlimineerd omdat ze een bedreiging vormen voor de samenleving. Bijgeloof doet dus niet enkel afbraak aan de rationaliteit, maar zorgt er aan het eind ook weer voor dat de Verlichte ideeën terug kunnen triomferen. 'Anders' (en buitenlands) zijn wordt daarom enkel gezien als een bedreiging als het samengaat met het bovennatuurlijke.

Stereotypes
Het bovennatuurlijke wordt in de drie verhalen ook gekoppeld aan het gebruik van stereotypes door de auteurs. Verhalen en legendes, zoals die van de Wandelende Jood, tonen dat het gaat om lokaal bijgeloof. Vaak hebben we hier ook te maken met buitenlands bijgeloof. Vele van deze legendes zijn bovendien trans-nationaal en intertextueel op zichzelf. De drie auteurs spelen verder ook met bekende stereotypes over verschillende landen en hun inwoners, ofwel om deze tegen te spreken ofwel om ze te overdrijven. Hierdoor spelen de schrijvers met concepties van inheems en uitheems. Vooral Lewis toont met zijn inventieve gebruik van stereotypes dat nationale identiteit en 'Andersheid' gefabriceerde concepten zijn, door te spelen met stereotypes in plaats van ze te gebruiken om de ideeën van het lezerspubliek te bevestigen.

(Non-) fictie?
Het bovennatuurlijke in Gothic Fiction draagt dus bij tot de trans-nationaliteit van de novels door het contrasteren van inheems-uitheems, rationaliteit-bijgeloof en door te demonstreren hoe bepaalde bovennatuurlijke personages en legendes op zichzelf trans-nationaal zijn. Verder wordt het buitenlandse bovennatuurlijke meestal gezien als een bedreiging voor de samenleving door zijn 'Andersheid' en worden stereotypes gebruikt om dit 'Anders'-zijn tegen te spreken of te versterken. Gothic Fiction is dus meer dan een sensationeel genre dat bijgeloof en het bovennatuurlijke gebruikt als een soort jump scare om zo een groot lezerspubliek aan te trekken en zijn omzet te verhogen. Gothic novels en hun gebruik van het bovennatuurlijke tonen hoe trans-nationale relaties worden afgebeeld in fictie. Tegelijkertijd draagt deze 'fictie' bepaalde beelden van en ideeën over andere culturen, naties en personen met zich mee die ook ver buiten het rijk der fictie bestaan.