Het belang van zelfhulpgroepen voor mensen die stotteren in Vlaanderen: de nood naar effectiviteit van zelfhulpgroepen voor mensen die stotteren

Stotteren is meer dan een verhaal over het niet vloeiend kunnen spreken

Communiceren doen we dagdagelijks en gebeurt onophoudelijk. We gaan gesprekken aan met vrienden, telefoneren, overleggen in een teamvergadering enz. Wat gebeurt er als verbale communicatie voor ons een moeilijkheid vormt? Wat doet dit met ons als persoon?

Mensen die stotteren ondervinden moeilijkheden in de spraakvloeiendheid. Dit brengt voor de persoon heel wat spanningen teweeg op verschillende levensdomeinen zoals op school, op de werkvloer, in sociale relaties enz. Gevoelens niet kunnen uiten bij een gesprek, verhalen vertellen met meerdere onderbrekingen kan voor iemand die stottert heel lastig zijn en vraagt enorm veel energie en geduld. Sommigen zwijgen dan ook liever dan te moeten praten vanwege grote frustraties en schaamte die het stotteren met zich mee brengt. Het idee om als een last over te komen bij de gesprekspartner kan ook schuld en minderwaardigheidsgevoelens opleveren. Daarnaast zijn personen die stotteren zich vaak op voorhand bewust wanneer, in welke situatie en op welke woorden ze zouden kunnen stotteren. Dit maakt dat ze bepaalde situaties en woorden zullen vermijden.

Het gaat niet enkel over spreekangst, gevoelens van minderwaardigheid, schuld, schaamte en vermijdingsgedrag. Ook een laag zelfbeeld, laag zelfvertrouwen, laag zelfinzicht en het niet accepteren van het stotteren zijn mogelijke gevolgen van stotteren.

Als ik een idee heb, ga ik het heel vaak voor mezelf houden puur om die confrontatie van dat stotteren te vermijden (Sophie, 26 jaar).

Zelfhulpgroepen, een plaats voor het ontmoeten van lotgenoten

Mensen die stotteren kunnen terecht bij stottertherapeuten. Zij focussen zich hoofdzakelijk op het technisch aspect van het stotteren, namelijk het verbeteren van de spraak. Aan de gevolgen van het stotteren wordt echter minder aandacht besteed. Hierop kunnen zelfhulpgroepen inspelen.

Er is echter weinig geweten over zelfhulpgroepen voor mensen die stotteren. Er is ook een tekort aan onderzoek over de effectiviteit er van. Eerdere studies (Ramig, 1993; Trichon & Tetnowski, 2011) uit de Verenigde Staten geven weliswaar aan dat zelfhulpgroepen een positieve invloed hebben op mensen die stotteren, namelijk op hun netwerk, zelfvertrouwen, zelfregie, acceptatie en zelfinzicht, maar deze studies hebben betrekking op een Noord-Amerikaanse context en kunnen bovendien verouderd zijn.

Onderzoek

In het onderzoek willen we nagaan wat het belang is van zelfhulpgroepen voor mensen die stotteren in Vlaanderen. Met andere woorden gaat het om de impact of het effect dat zelfhulpgroepen teweegbrengen.

Uit de resultaten komt naar voren dat mensen die stotteren en lid zijn van een zelfhulpvereniging, heel wat voordelen zien in een zelfhulpgroep. Deze voordelen zijn: het ontmoeten van lotgenoten, veiligheid, psychosociale en technische steun. Deze voordelen of belangen van de zelfhulpgroep zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Lotgenoten ontmoeten vormt de basis voor een gevoel van veiligheid. Door dit veilig gevoel kunnen gesprekken opengetrokken worden en kan er gepraat worden over eigen gedachten, gevoelens en ervaringen (Lok, 2010). Op die manier steunen lotgenoten elkaar en leren ze van elkaar door bijvoorbeeld elkaar tips te geven hoe met het stotteren om te gaan.

Je hebt nog nooit iemand anders gehoord die ook stotterde. En je komt dan in de zelfhulpgroep aan en ineens zijn dat allemaal mensen die stotteren. Dat is ineens eigenlijk een soort van opluchting ergens van: Ik ben niet alleen. Weet je wel. Ik sta er niet alleen voor (Dries, 26 jaar).

Verder komen de resultaten van dit onderzoek vrijwel overeen met de eerdere studies vanuit de Verenigde Staten van Ramig (1993) en Trichon en Tetnowski (2011).  In deze bachelorproef met weliswaar een beperkter aantal deelnemers, ondervinden we ook dat zelfhulpgroepen een positieve invloed hebben op mensen die stotteren op hun netwerk, zelfvertrouwen, zelfregie, acceptatie en zelfinzicht.

Alle belangen die hierboven werden beschreven zijn belangen die we ook in andere supportgroepen kunnen terugvinden. Wat de zelfhulpgroep voor mensen die stotteren onderscheidt met een andere vereniging is dat het gaat om mensen die een moeilijkheid ondervinden met de vloeiendheid van de spraak. Ze geven elkaar dus niet enkel steun op psychosociaal gebied, maar ook op technisch vlak. De zelfhulpvereniging is dan ook de ideale gelegenheid om  met lotgenoten te oefenen op de geleerde spreektechnieken vanuit de logopedie.

Door het oefenen op de geleerde spreektechnieken, ervaren mensen die stotteren meer controle over de spraak. Dit kan leiden tot een groter zelfvertrouwen en het accepteren van stotteren. Vandaar heeft niet enkel de zelfhulpgroep een impact op de persoonlijke ontwikkeling van de persoon die stottert, maar ook stottertherapie. Daarom kan de zelfhulpgroep gezien worden als een aanvulling op stottertherapie. Dit is een nieuw perspectief uit dit onderzoek.

De logopedie geeft je alles wat je voor het spreken nodig hebt, maar ik vind hoofdzakelijk hier de zelfhulpgroep geeft je alles wat je in je hoofd nodig hebt (Simon, 27 jaar).