Het OKAN-onderwijs onder de loep

2015, het jaar waarin de vluchtelingencrisis voor heel wat verandering zorgde. Deze verandering vond ook plaats in het onderwijs. Het OKAN-onderwijs, staat voor ‘Onthaalklassen voor Anderstalige Nieuwkomers’, probeerde hier een antwoord op te bieden. Op deze manier probeerden leerkrachten, leerlingenbegeleiders en zorgpersoneel rekening te houden met de nieuwe groep vluchtelingen die heel wat emotionele bagage met zich meedroegen.

Het OKAN-onderwijs is een systeem dat is ontwikkeld voor minderjarige anderstalige nieuwkomers. Het wordt aangeboden in het basis- en secundair onderwijs gedurende één jaar of langer indien nodig. Op deze manier worden ze de Nederlandse taal machtig. Ook ligt de focus op het emotionele welbevinden van leerlingen. Deze taak wordt uitgevoerd door psychologen en vervolgcoachen.

Het creëren van een veilige leeromgeving is hier cruciaal en daarom wordt er ook heel erg op ingezet. Scholen hebben als instelling een belangrijke en significante rol in de studieloopbaan van jongeren. Het is daarom belangrijk om rekening te houden met de nieuwkomers hun beginsituatie en om daar dan ook op in te spelen. Bovendien hebben de leeftijdsgenoten ook een belangrijke ondersteunende rol in het verwerkingsproces. De erkenning tussen deze leerlingen kan ervoor zorgen dat deze traumatische ervaringen sneller een plaats kunnen krijgen.

Begin van een nieuw schooljaar.

Anderstalige nieuwkomers tussen 5 en 18 jaar hebben net zoals hun leeftijdsgenoten in België leerplicht. Hoe het schooltraject van deze anderstalige nieuwkomers verloopt, is grotendeels afhankelijk van de school zelf. Net zoals andere leerlingen, hebben anderstalige nieuwkomers ook behoeften. Als school is het aldus belangrijk om rekening te houden met deze behoeften en hen te motiveren. Daarnaast is een schoolklimaat die een focus legt op het welbevinden van de leerlingen, ook een belangrijk aspect. Op die manier wordt het onderwijssucces van deze leerlingen gegrandeerd.

Inzetten op een krachtige leeromgeving is een belangrijke stap in het werken naar een positief schooltraject. Leerkrachten, opvoeders en dergelijke spelen hierbij een belangrijke rol. Leerkrachten worden gezien als belangrijke sleutelfiguren, wanneer het gaat over kwaliteitsvol onderwijs aan anderstalige nieuwkomers. Welke gedragingen, attitudes en handelingen leerkrachten tegenover de leerlingen hebben, kan al dan niet een postieve invloed hebben op het schooltraject.

Deze verschillende aspecten hebben een gunstige invloed op het welbevinden van de anderstalige nieuwkomers. Zij kunnen namelijk met verschillende stressoren te maken gekregen hebben in land van herkomst, tijdens de vlucht, maar ook in land van aankomst. Scholen en leeftijdsgenoten spelen een belangrijke rol bij de ondersteuning van deze vluchtelingenkinderen. Zo vormt de school een belangrijke instelling waar de psychosociale behoeften van vluchtelingenkinderen  en jongeren beantwoord kunnen worden. Zo kan er een verband gelegd worden tussen de prestaties op school en het welbeviden van deze leerlingen: wanneer zij zich beter voelen zullen ze beter presteren.

Schoolvrienden

De erkennning tussen de leetijdsgenoten speelt een belangrijke rol in het leven en schooltraject van vluchtelingenkinderen. Dit heeft een positieve invloed op de onderwijskansen, maar dit bevordert ook het beter kunnen omgaan met traumatische ervaringen. Relaties tussen leeftijdsgenoten wordt gezien als een factor die tot een betere toekomst kan leiden. Echter kan dit vermoeilijkt worden door de aparte inrichting van de onthaaklassen waarbij anderstalige nieuwkomers weinig tot geen contact hebben met kinderen voor wie Nederlands de eerste taal is. Deze twee groepen worden als het waren fysiek gescheiden van elkaar, waardoor er een kloof kan kan onstaan die moeilijk te dichten valt. Bijgevolg kan dit het schooltraject van de anderstalige nieuwkomers op een negatieve manier beïnvloeden.

Één van de doelstelling waar naar het OKAN-onderwijs streeft is ‘integratie van de anderstalige nieuwkomers’. Maar juist door de inrichting van de aparte onthaalklassen kan de verwezenlijking van deze doelstelling bemoeilijkt worden. Zo gaf prof. dr. Maurice Crul, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam, dat de periode in de aparte onthaalklassen vermindert dient te worden. Op die manier wordt de integratie van deze leerlingen bevorderd. Proffesor Crul adviseert om gebruik te maken van een mengvorm: een combinatie van de aparte onthaalklassen en lessen volgen in het regulier schooltraject. Dit heeft niet enkel een gunstige invloed op de taalvaardigheden, maar ook op de integratie van deze leerlingen.

Mama en papa op school

Niet enkel de leetijdsgenoten, de leerkrachten en school spelen een belangrijke rol in het schooltraject van anderstalige nieuwkomers, maar ook hun ouders. Ouders van leerlingen kunnen op verschillende manieren deelnemen aan het schoolleven van hun kinderen. Deze vorm van participatie bevordert  en verhoogt de leerkansen van kinderen. Als school is het dus belangrijk om in deze ouderparticipatie te investeren. Bovendient bevordert dit ook een goede en krachtige leeromgeving voor de OKAN-leerlingen. Echter kunnen ouders van de OKAN-leerlingen verschillende obstakels ervaren die de ouderparticipatie op school belemmert, zoals tekort aan informatie en gebrek aan ondersteuningsnetwerk. Als  school is het dus belangrij om zo inclusief mogelijk en laagdrempelig mogelijk te werk te gaan, opdat alle ouders bereikt kunnen worden. Een gastvrije en verwelkomende sfeer op school, ten aanzien van zij die zich kenmerken met een migratieachtergrond, is niet alleen essentieel en cruciaal voor de ouders, maar ook voor de leerlingen. Dit heeft een positieve en stimulerende invloed op ouderbetrokkenheid. 

Alles bij elkaar...

Binnen deze bachelorproef door middel van een literatuurstudie inzichten verworven over het schoolleven van anderstalige nieuwkomers. Gebruikmakend van relevante, academische bronnen werd de literatuur opgedeeld in drie invalshoeken: (a) juridische, (b) psychologische en (c) pedagogische invalshoek. Er werd stilgestaan bij de juridische omkadering van vluchtelingen, de organisatie van het onthaalonderwijs, hoe de schoolomgeving de integratie beïnvloed van anderstalige nieuwkomers. Tot slot werd er stilgestaan bij het welbevinden van anderstalige nieuwkomers en hoe de school hierbij een ondersteunende rol kan spelen. 

Net zoals de samenleving doorstaat een school veranderende omgeving die verschillende uitdagingen met zich meebrengt zoals, kunnen omgaan met de taalbarrière van vluchtelingen en ouderparticipatie. Scholen dienen hierbij te starten met het verhaal en perspectief van de vluchtelingen en niet zozeer nagaan wat de gevolgen zijn voor de school, maar eerder wat zijn de gevolgen voor de vluchtelingenkinderen. Op die manier kunnen scholen een aangepast hulp- en ondersteuningsaanbod bieden, die de vluchtelingenkinderen én hun ouders nodig hebben.