Honden inzetten voor natuurbehoud
Wanneer men denkt aan natuurbehoud, denkt men niet automatisch aan honden. Toch kunnen honden een voordeel bieden bij wereldwijd natuurbehoud. Behoud en beheer van zeldzame dier- en plantensoorten vereisen constante monitoring. Voor de meeste soorten zijn daar al lang eenvoudige technieken voor gekend, bij soorten met een verborgen levenswijze is dat echter niet zo evident. Ecologische zoekhonden zijn door hun uitstekend olfactorisch vermogen en leergierigheid een snelle, betrouwbare en niet-invasieve oplossing voor het monitoren van deze soorten.
Sinds de terreuraanslagen in Zaventem zijn de explosievenhonden niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Vandaag de dag spelen veel honden een actieve rol in onze maatschappij als detectiehonden. Door hun olfactorische scherpte worden honden ingezet om verschillende soorten stoffen te lokaliseren, dit kan gaan van drugs en explosieven tot de geur van mensen.
Ecologische zoekhonden
Sinds enkele jaren is er ook vanuit natuurbehoud interesse om honden in te zetten, de ecologische zoekhonden. Dit zijn honden die getraind zijn om biologische doelgeuren van bepaalde soorten te lokaliseren en te onderscheiden in een natuurlijke omgeving. Ecologische zoekhonden kunnen getraind worden voor detectie van levende dieren, karkasdetectie, detectie van scats, uitwerpselen, en andere biologische materialen.
Ecologische zoekhonden bieden biologen een krachtig hulpmiddel bij het vinden, verzamelen en documenteren van levende dieren of biologische monsters in het wild. De honden kunnen makkelijker grotere gebieden uitkammen, hebben een hogere detectiesnelheid en vinden vaak meer doelgeuren dan wanneer het gebied wordt uitgekamd door mensen. Dit alles zorgt ervoor dat de honden de doelsoorten efficiënter kunnen opsporen dan dat biologen dat kunnen met de traditionele methodes, zoals livetrapping. Hierdoor leveren ze dus een belangrijke bijdrage aan het behoud van veel bedreigde soorten.
Opstart in Vlaanderen
In Vlaanderen staat het Instituut voor Natuur- en bosonderzoek (INBO) in voor de uitwerking en opvolging van monitoring van zeldzame en bedreigde soorten. In 2014 kwam Arno Thomaes, wetenschapper van het INBO, voor het eerst in aanraking met het concept van ecologische zoekhonden op een congres in Italië. Dit sprak hem direct aan en hij bracht het idee mee naar België. In 2015 werd er een pilootproject opgestart op twee soorten, de otter en het vliegend hert. Uit de onderzoeken bleek dat honden in staat waren om de geur te onderscheiden van andere afleidingsgeuren in gecontroleerde omstandigheden. De overstap naar de praktijk, zijnde de natuurlijke leefomgeving van de soort, bleek echter niet zo evident.
In 2018 schreef het INBO een nieuw project uit om enkele honden op te leiden op zeven soorten die ze moeilijk konden monitoren door hun verbogen levensstijl. In dit project werkte het INBO met vrijwilligers en hun honden. Via een openbare aanbesteding werd Ellen Van Krunkselven (vzw Teamsters) aangesteld om de vrijwilligers en hun honden op te leiden. Een bachelorproef, gekoppeld aan dit project, onderzocht welke problemen opduiken bij de overstap van zoeken in gecontroleerde omstandigheden naar zoeken in reële omstandigheden.
Het doel was dat de honden de doelgeur konden herkennen, lokaliseren en via een aangeleerde melding aanduiden. Het aanleren van de geuren werd gedaan door te werken met positieve bekrachtiging, met behulp van een clicker en snoep. Eens de honden de geur correct konden aanduiden op een line-up van verschillende geuren, startte het oefenen op vrij zoeken in gecontroleerde omstandigheden. Wanneer de hond dit volledig beheerst, kan de overstap naar de realiteit gebeuren. Het moeilijke bij deze stap is dat er geen geurstaal meer verstopt wordt maar dat de hond naar de doelgeur zoekt, zoals die zich in de natuur bevindt. Zowel de hond als de geleider weten nu niet of de doelsoort aanwezig is en waar die zich bevindt.
Veelbelovend resultaat
Uit het onderzoek blijkt dat het mogelijk is om honden op te leiden op biologische geuren aangezien alle honden hun doelsoort konden vinden en aanduiden in gecontroleerde omstandigheden. De overstap naar zoeken in reële omstandigheden bracht wel verschillende moeilijkheden met zich mee. Deze moeilijkheden hielden verband met het zoekgebied, de levenswijze van de soort en de ervaring van hond en geleider.
Door te werken met vrijwilligers wordt er een bepaald publiek aangetrokken dat zeer gemotiveerd is. Voor velen is het een ideale manier om met hun hond bezig te zijn en daarnaast nog iets bij te leren. Alle vrijwilligers gaven aan het project zeer positief te hebben ervaren.
“Het is echt de passie van de mensen dat spreekt en we zijn daar niet om de beste te zijn. We willen gewoon samen met onze honden bezig zijn, dat goed doen en het project laten slagen. Het is ook een goede mix tussen mensen die daar al een beetje ervaring mee hadden, mensen met ervaring op ander gebied met honden en mensen die nog minder ervaring hebben. Je merkt toch wel dat iedereen elkaar veel steun geeft.” (Vrijwilliger)
