De Duitstalige Gemeenschap van België, een voorbeeld voor ons land?

De Duitstalige Gemeenschap (DG) in België vormt “der Zucker im Kaffee, ein echtes kleines Plus für Belgien“. Dit kleine deel van ons land wordt echter soms vergeten. Niet helemaal Belgisch, met een taal die ons vreemd is. Het Duits als moedertaal, maar toch onderdeel van het Waals Gewest, waardoor het Frans er een belangrijke rol speelt. Hoe gaan de inwoners van de DG om met deze meertaligheid? Vormt dit kleine deel van ons land inderdaad een pluspunt? En zo ja, kan het dan dienen als voorbeeld voor ons land?

Omarmen de inwoners van de DG hun meertalige omgeving of vechten ze net voor meer aandacht voor hun moedertaal, het Duits? Borden in de openbare ruimte kunnen deze taalconflicten aan het licht brengen.

In dit onderzoek kregen enkele inwoners van de DG borden voorgelegd met verschillende talencombinaties, zoals het voorbeeld hiernaast waarbij het Frans doorstreept is. Door hun vragen te stellen over de talen op het bord kwamen hun taalvoorkeuren en taalattitudes naar boven.   

Noord <-> zuid

Vervolgens werd onderzocht of er een verschil op te merken is tussen het noorden en het zuiden van de DG. Vorig onderzoek gaf aan dat het noorden meer naar het Frans georiënteerd is. Onderzoek naar borden in de openbare ruimte richt zich vooral op steden. Dit onderzoek verplaatste de focus van steden naar dorpen. Kelmis, in het noorden van de DG werd vergeleken met Büllingen en Bütgenbach in het zuiden.

Uit de resultaten bleek op het eerste zicht dat er een verschil is tussen de bevraagde inwoners van het noorden en het zuiden, zoals onderstaande grafieken tonen. Zo waren alle inwoners van het noorden (Kelmis) voor meertalige borden, terwijl meer dan de helft uit het zuiden (Büllingen en Bütgenbach) voor eentalige Duitse borden was.  

        Grafiek 1 Talige voorkeuren Kelmis     

Grafiek 2 Talige voorkeuren Büllingen & Bütgenbach

Meertaligheid als een rijkdom

Na doorvragen bleek echter dat het merendeel van de ondervraagden openstond voor meertalige borden, zowel in het noorden als in het zuiden van de DG. Ze stelden zich tolerant op voor verschillende talen en zagen meertaligheid als een rijkdom. Als redenen werden de nabijheid van Wallonië en Duitsland en het drietalige België aangehaald. In het zuiden speelde ook de toeristische factor een rol, de meeste toeristen zijn namelijk Vlamingen.

Er kan dus gesteld worden dat de respondenten, dan wel onbewust, een meertalig taallandschap verkiezen om economische factoren, ten eerste omwille van de toeristen en ten tweede door de nabijheid van Wallonië. Aan de andere kant werd het belang van begrip en verstaanbaarheid ook vaak aangehaald. Daarnaast was het voor sommige geïnterviewden ook om het even. Zij hadden nog nooit stilgestaan bij de verschillende talen in de openbare ruimte.

Minderheid

Uit het onderzoek bleek echter ook dat de respondenten zich een minderheid voelen in België. Ze krijgen het gevoel dat ze zich moeten aanpassen aan het Frans. De geïnterviewden gaven spontaan voorbeelden aan die de spanningen met het Frans duidelijk maakten. Zo zijn er supermarkten in de DG waar er uitsluitend Frans gesproken wordt en ontvangen de inwoners brieven die slechts in een taal, het Frans, zijn opgesteld.

Er is dus een kloof tussen een theoretisch sterk beschermde taal, die al 50 000 euro van de Europese Unie ter bescherming kreeg en de realiteit. In het SMiLE-rapport (Support for Minority Languages in Europe) staat de DG op de derde plaats qua sterke taal. En België wordt aangehaald als voorbeeld om taalconflicten op te lossen. Dat kan echter in twijfel getrokken worden omdat de inwoners van de DG zich een minderheid blijven voelen.

Gleichberechtigung

De DG streeft om die reden naar een ‘Gleichberechtigung’, wat betekent dat de inwoners gelijk behandeld willen worden als de andere taalgemeenschappen. Het Duits, als minderheidstaal in België, kan enkel sterk staan, als ze zichtbaar is in de openbare ruimte en deel is van de identiteit van haar sprekers.

De DG eist meer respect voor haar taal. Zo werden de federale regering, het parlement en ook het Waals Gewest, in een resolutie eind februari 2016, opgeroepen om tegen de minderheidspositie van de DG in te gaan. Ook Oliver Paasch, minister-president van de DG, streeft naar een ‘Gleichberechtigung’.

Brückefunktion

Kortom blinkt deze minderheid van België uit in hun meertaligheid. De inwoners van de DG hebben een groot aanpassingsvermogen en stelden begrip en respect voorop. Dankzij hun meertaligheid, krijgen de inwoners van de DG de “Funktion des Verstehens” of de “Brückefunktion”. Dat betekent dat de inwoners van de DG als brug tussen andere taalgemeenschappen optreden en het begrip vooropplaatsen. Een naamsverandering, zoals een geïnterviewde voorstelde, zou misschien geen slecht idee zijn, de Duitstalige-Vlaamstalige-Franstalige Gemeenschap. Dat vormt echter gewoon België, misschien moeten we dus allemaal een voorbeeld nemen aan deze kleine gemeenschap aan de rand van ons land en meertaligheid omarmen.