Hoe beïnvloedt diversiteit de werking van de Raad van Bestuur?

Diversiteit binnen de Raad van Bestuur: spelbreker of bron van inspiratie?

Gebeurtenissen uit de recente geschiedenis van verschillende landen hebben laten zien dat corporate governance een cruciaal element is voor de economische gezondheid van organisaties en de maatschappij in zijn geheel. Indien de vereisten voor behoorlijk bestuur ontoereikend zijn, kan dit zowel voor de ondernemingen in kwestie als voor het gehele bedrijfsleven zware schade berokkenen. Het begin van het nieuwe millennium was een periode van verbijsterende onthullingen over fraude en onregelmatigheden in de boekhouding van tal van ondernemingen. Voorbeelden hiervan zijn Enron, WorldCom, Ahold, Parmalat, L&H,... Eén van de meest fascinerende aspecten van dit hele fenomeen is het debat rond corporate governance dat hierdoor wereldwijd op gang kwam. De raad van bestuur speelt hierin een vooraanstaande rol.

Diversiteit is “in”.

De tendens naar diversiteit is een weerspiegeling van de evolutie van de maatschappelijke structuur.

Onder begeleiding van het Instituut voor Bestuurders voerde Carol Ravelingien een onderzoek uit naar de diversiteit binnen de raad van bestuur. Diversiteit is “in”. De tendens naar diversiteit is een weerspiegeling van de evolutie van de maatschappelijke structuur. Het empirisch onderzoek van de raad van bestuur van 80 Belgische, op de continumarkt genoteerde ondernemingen peilt naar de mening omtrent de invloed van de specifieke diversiteitsaspecten op de werking van de raad van bestuur.

Diversiteit heeft verschillende dimensies. Onafhankelijkheid, functionele achtergrond en ervaring, geslacht, leeftijd en nationaliteit zijn de belangrijkste typerende aspecten.

Uit de literatuur blijkt dat de meningen omtrent de effecten van diversiteit verdeeld zijn. Voorstanders menen dat diversiteit voordelig kan zijn en uiteindelijk via een verbeterde werking van de raad de prestaties van de organisatie zal verbeteren. Volgens hen moet de raad beschikken over de nodige diversiteit om al de haar toegewezen functies optimaal uit te oefenen. Tegenhangers zijn van mening dat diversiteit nadelig is voor het functioneren als team. De bestuurders zouden zich onvoldoende kunnen identificeren met de groep.

Type bestuurder       

De aanbevelingen van de Belgische Corporate Governance Code stipuleren dat minimum de helft van de raad van bestuur uit niet-uitvoerende bestuurders moet bestaan, waaronder minstens drie onafhankelijken. Volgens het empirisch onderzoek bestaat de raad van bestuur van 88 % van de ondernemingen in de steekproef voor meer dan de helft uit niet-uitvoerende bestuurders. Bij 77 % van de ondernemingen zetelden minstens drie onafhankelijke bestuurders in de raad van bestuur.

Uit het onderzoek kan de top drie van de redenen om onafhankelijke bestuurders te benoemen afgeleid worden. “De belangrijke bijdrage tot de besluitvorming wegens hun expertise”, is volgens de respondenten de belangrijkste reden. Vervolgens volgt de “wettelijke verplichting (minimum drie onafhankelijke bestuurders)”. Vennootschappen die niet over drie onafhankelijke bestuurders beschikken, kunnen namelijk geen beslissingen of verrichtingen treffen indien een belangenconflict bestaat. De top drie wordt afgesloten door de “objectieve visie van onafhankelijken omtrent de langetermijnbelangen van de onderneming”.

Uiteraard hebben de onafhankelijke bestuurders ook invloed op de werking van de raad van bestuur. De hogere kwaliteit van de debatten, de toename van het aantal gestelde kritische vragen, de formelere vergadercultuur en professionalisering van de informatiedoorstroming bleken de belangrijkste effecten te zijn.

Uitvoerende bestuurders daarentegen worden toegevoegd omdat ze de juiste achtergrond en kennis hebben om de behandelde materies te beoordelen. Ze beschikken bovendien over meer informatie in verband met de behandelde kwesties en spenderen volgens de respondenten ook meer tijd aan belangrijke kwesties binnen de onderneming.

Functionele achtergrond en ervaring

De verwachting is dat diversiteit in functionele achtergrond en ervaring een positieve invloed heeft op de werking van de raad van bestuur. Een crossfunctioneel team beschikt over een bredere kennispool. Bovendien ontstaan omwille van de diverse achtergronden verschillen in mening, zogenaamde “taakconflicten”. De blootstelling aan tegengestelde standpunten moedigt de bestuurders aan nieuwe gegevens te verzamelen, zich te verdiepen in bepaalde kwesties en een completer begrip van problemen en alternatieve oplossingen te ontwikkelen. De respondenten stemden in dat taakconflicten binnen de raad kwalitatief meer hoogstaande beslissingen tot gevolg hebben.

Geslacht

Over de hele wereld wordt vastgesteld dat heel weinig vrouwen aangesteld worden als bestuurder van ondernemingen. Bij 31 % van de onderzochte ondernemingen was er minstens één vrouwelijke bestuurder aangesteld. Toch was slechts 5 % van de bestuurders vrouwelijk. In de Belgische raden van bestuur zijn dus erg weinig vrouwen aanwezig.

Uit de analyse van de resultaten bleek dat het merendeel van de bedrijven het geslacht van de bestuurders niet belangrijk vindt, wel de capaciteiten en expertise van de kandidaat. Het toevoegen van vrouwen kan volgens hen wel zorgen voor een grotere diversiteit van meningen en een verbetering van het imago van het bedrijf bij de stakeholders. Toch worden vrouwen nog steeds belemmerd om bestuurder te worden, hoofdzakelijk door het traditionele selectie- en recruteringsproces.

Leeftijd

De gemiddelde leeftijd van bestuurders is vrij hoog, ongeveer 55 jaar. De meningen met betrekking tot de wenselijkheid van jonge of oudere bestuurders lopen uiteen. Aanhangers van jonge bestuurders leggen veelal de nadruk op hun vernieuwende ideeën en eigentijdse kijk op de zaken.

Nationaliteit

De aanwezigheid van verschillende nationaliteiten binnen een raad van bestuur is een factor die niet over het hoofd mag gezien worden. Het toevoegen van buitenlandse bestuurders kan ingrijpende gevolgen hebben op de werking van de raad van bestuur. In veel gevallen leidt hun aanwezigheid tot het wijzigen van de taal van de vergaderingen en de informatie. Daarnaast zal men vaak deels overschakelen op andere vergadertechnieken zoals teleconferentie.

Onderzoek naar het verband tussen diversiteit en de werking van de raad van bestuur is boeiend, relatief nieuw en van belang voor de ganse organisatie. Vragen, reacties en aanvragen voor een elektronische versie van het volledige werk zijn welkom op carolravelingien@hotmail.com.

Carol Ravelingien

Licenciate in de Toegepaste Economische Wetenschappen

Academiejaar 2004-2005

Thesis: “Hoe beïnvloedt diversiteit de werking van de raad van bestuur?” onder leiding van Prof. Dr. L. Van den Berghe