Hoe kunnen we leerlingen met autisme helpen met hun uitdagingen bij creatieve en/of praktijkvakken?
Leerlingen met een Autismespectrumstoornis ervaren over het algemeen veel moeilijkheden om mee te draaien met het dagelijkse schoolleven, waarbij de overvloed aan prikkels, sociale situaties en het gebrek aan duidelijke instructies vaak grote uitdagingen vormen. De dagelijkse schoolpraktijk is jammer genoeg vaak nog onvoldoende toegespitst op de specifieke noden van leerlingen met een ASS, hoewel er wel inspanningen gedaan worden om hieraan tegemoet te komen. Een specifieke schoolsituatie die vaak extra grote moeilijkheden inhoudt voor leerlingen met een ASS, zijn de praktijk en/of creatieve lessen zoals Plastische Opvoeding of Nijverheidstechnieken. Door de veelheid aan prikkels, onduidelijke situaties en vaak onoverzichtelijke indeling, kan dit voor leerlingen met een ASS een ware nachtmerrie zijn. Echter, met een aantal kleine aanpassingen op individueel of klasniveau, is het mogelijk om tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van leerlingen met een ASS.
Om erachter te komen op welke manieren we creatieve en praktijkvakken concreet kunnen organiseren voor leerlingen met een ASS, heb ik een praktisch onderzoek gedaan aan de hand van een uitgebreide literatuurstudie en interviews met verschillende ervaringsdeskundigen en professionele en vrijwillige hulpverleners.
Met het resultaat van dit onderzoek wil ik middelbare scholen de nodige handvatten geven om hun onderwijs binnen creatieve en/of praktijkvakken zo ASS-vriendelijk mogen in te richten, zonder dat ze hiervoor hun hele werking drastisch moeten omgooien. Indien de aanpassingen eenvoudig te implementeren zijn, is de kans namelijk het grootst dat scholen ze ook daadwerkelijk gaan invoeren én volhouden.
Op deze manier kunnen scholen dan ook inclusief onderwijs creëren binnen creatieve en/of praktijkvakken en dit deel laten uitmaken van de eerste twee fases van het Zorgcontinuüm, namelijk Brede Basiszorg (Fase 0) en Verhoogde Zorg (Fase 1). (Onderwijs Vlaanderen, sd) Op deze manier kunnen zowel leerlingen met een diagnose ASS als leerlingen die (nog) niet gediagnosticeerd zijn maar wel dezelfde problematiek ervaren, toch genieten van inclusief onderwijs dat aangepast is aan hun behoeften.
In 2019 heeft toenmalig minister van Onderwijs Hilde Crevits namelijk onderzoeksresultaten bekend gemaakt waaruit bleek dat er een stijging van 1,6% had plaatsgevonden van leerlingen in het buitengewoon onderwijs, wat voornamelijk te verklaren valt door de invoering van onderwijs type 9 voor leerlingen met een autismespectrumstoornis en een normale begaafdheid. (Grymonprez, 2019) Aangezien het regulier onderwijs in ons land de norm moet zijn, is het van belang om voldoende inclusief onderwijs te voorzien voor leerlingen met verschillende diagnoses, waaronder de diagnose ASS. In dat opzicht is dit onderzoek dus zeker relevant omdat ik er met dit onderzoek naar streef om secundaire scholen de nodige praktische handvatten te geven om deze inclusie binnen creatieve en/of praktijkvakken waar te maken in de dagelijkse onderwijspraktijk met aanpassingen die relatief makkelijk te implementeren zijn.
Tijdens mijn literatuurstudie en interviews met (ervarings)deskundigen heb ik heel veel manieren leren kennen die kunnen worden ingezet in het onderwijs om tegemoet te komen aan de specifieke noden van leerlingen met een ASS.
Omdat ik mij in mijn actieonderzoek richt op de aanpassingen die we kunnen doorvoeren binnen creatieve en/of praktijkvakken, heb ik alle adviezen die ik verzameld heb, zo veel mogelijk hierop toegepast. Het eindresultaat van het onderzoek is dan ook een uitgebreide tabel waarin ik verschillende praktische manieren opgelijst heb die ingezet kunnen worden bij praktijk en/of creatieve vakken. Bij elke aanpassing geef ik een omschrijving van de aanpassing, welke soort aanpassing het betreft, een kleine omschrijving hoe de aanpassing in de praktijk toegepast kan worden, een verwijzing naar de theorie erachter door aan te geven op welke specifieke uitdaging deze aanpassing inspeelt, of de aanpassingen bedoeld zijn voor individueel of groepsniveau en wat de moeilijkheidsgraad is om de aanpassing door te voeren.
De tabel is dan ook een handig hulpmiddel voor middelbare scholen die gebruikt kan worden bij de aankleding, indeling en organisatie van lessen voor praktijk- en creatieve vakken. Op deze manier kunnen scholen stappen zetten om onderwijs zo inclusief mogelijk te maken voor leerlingen met een ASS.
Het is wel belangrijk om op te merken dat het noodzakelijk is voor het goede verloop van de lessen dat er afspraken gemaakt worden met de leerlingen rond de aanpassingen die geïmplementeerd worden, bijvoorbeeld rond het gebruik van sensorische producten of de time-out ruimte. Het is namelijk belangrijk dat leerlingen met een ASS precies weten wat hen te wachten staat, maar ook voor de praktische uitvoering en met het oog op de volledige klasgroep zijn goede afspraken cruciaal.
Als alle scholen, naast goede afspraken, slechts enkele van deze aanpassingen zouden implementeren, zullen leerlingen met een ASS al een heel stuk geholpen zijn om de uitdaging het hoofd te bieden die typisch zijn aan praktijk- en/of creatieve vakken.
