Verplicht buddyschap: weg met motivatie, engagement en vrijwilligheid?
Beeld u even in dat u zich vrijwillig inzet als buddy voor een anderstalige nieuwkomer. U gaat samen wandelen, sporten, lezen… en helpt de nieuwkomer op die manier met integreren in de Vlaamse samenleving. Jullie spreken af op vrijwillige basis. Wat als u als buddy plots moet samenwerken met een nieuwkomer die verplicht een buddy moet hebben?
De verplichte deelname van 40 uur aan een buddyproject wordt binnenkort realiteit. Het is een verandering dat het nieuwe decreet van 1 maart 2022 betreffende de wijziging van het integratie- en inburgeringsbeleid in Vlaanderen met zich meebrengt. Deze verandering is nog niet operationeel, maar roept toch al vragen en bedenkingen op bij mezelf en bij heel wat betrokkenen. Ik bevroeg drie betrokken partijen uit verschillende buddywerkingen in Vlaanderen aan de hand van interviews, namelijk vrijwillige buddy’s, coördinatoren die het buddyproject in goede banen leiden én nieuwkomers. Ik bundelde hun visies met als doel om de mogelijke impact van deze verplichting in kaart te brengen en van daaruit enkele aanbevelingen te formuleren naar het beleid.
Verhoging van de zelfredzaamheid en actievere participatie
Het doel van het nieuwe decreet van 1 maart 2022 is om de zelfredzaamheid van de inburgeraars te verhogen en in te zetten op een snellere en actievere participatie aan de samenleving. Inburgeraars zijn vreemdelingen van 18 jaar of ouder die zich langdurig in Vlaanderen of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die zelf niet in België geboren zijn en waarvan ook minstens één van de ouders niet in België geboren is, worden inburgeraars genoemd.
Inburgeraars die niet werken of studeren, dienen binnenkort een bijkomende actie te vervullen om een inburgeringsattest te verkrijgen, namelijk een participatie- en netwerktraject van 40 uur dat ook wel ‘de vierde pijler’ wordt genoemd. De invulling van dit participatietraject is afhankelijk van het aanbod dat door het lokaal bestuur van de betrokken stad wordt georganiseerd. De inburgeraar kiest dan zelf een actie uit het aanbod. Twee veel gekozen acties die ondernomen worden door inburgeraars voor 40 uur zijn vrijwilligerswerk of de deelname aan een buddyproject.
Een duwtje in de rug, of een stap terug?
‘Als je net in België aankomt, ben je eigenlijk echt verloren.’ - inburgeraar
Bevraagde inburgeraars hadden al ervaring met het buddyproject en staan daarom vrij positief tegenover de verplichting. Ze zien hier duidelijk de meerwaarde van in. Elke bevraagde ziet het verplichten van buddyschap als een extra duwtje in de rug voor een vlottere integratie. Voor enkelen was de buddy een eerste houvast in België waarbij ze terecht konden voor vragen, maar vooral ook voor gezelschap.
Bevraagde buddy’s en coördinatoren halen eerder negatieve aspecten van die mogelijke verplichting aan. Er is bij beide partijen een angst om met minder gemotiveerde nieuwkomers te moeten samenwerken omwille van die verplichting. Bevraagde coördinatoren vrezen ervoor dat buddy’s daardoor zelf de motivatie zullen verliezen om met die nieuwkomers het project aan te gaan, en uiteindelijk zullen afhaken. Dit zou op termijn kunnen zorgen voor een tekort aan vrijwillige buddy’s. Op dit moment is er bij een aantal buddywerkingen al een te klein aantal buddy’s.
‘Eigenlijk zijn wij dan goedkope werkkrachten, hé?’ - Buddy
Als 40 uur deelname aan een buddyproject voor inburgeraars binnenkort verplicht wordt, dan dient die deelname te worden geregistreerd. Er moet kunnen bewezen worden dat de nieuwkomer deze actie binnen de vierde pijler heeft vervolledigd. Vooral bevraagde buddy’s en coördinatoren staan negatief tegenover het bijkomende aspect van registratie. Coördinatoren zien de registratie als een extra taak voor de buddy’s. Buddy’s geven aan dat ze door het opnemen van die taak het gevoel zouden hebben dat ze de rol van een professional opnemen, en dat dit een stuk van de spontaniteit van het hele project wegneemt.
Buddy of maatschappelijk assistent? Het belang van goede uitleg
Naast de bevraging van drie betrokken partijen aan de hand van interviews, wou ik met deze thesis ook graag een rechtstreekse meerwaarde betekenen voor mijn stageplaats. Ik liep stage als trajectbegeleider bij het Agentschap Integratie en Inburgering (AGII) in Brugge. Trajectbegeleiders zijn ook dicht betrokken bij de decreetwijziging en bij het onderwerp van mijn thesis. Zij begeleiden de inburgeraars doorheen hun inburgeringstraject en zullen later ook de vierde pijler evalueren.
Trajectbegeleiders geven aan dat het soms moeilijk is om uit te leggen aan inburgeraars wat een buddyproject precies inhoudt, en om hen daarvoor te motiveren. Een opvallende anekdote die zowel door de buddy’s als door de coördinatoren werd meegedeeld tijdens de interviews, is dat beide partijen vaak merken dat de rol van een buddy niet altijd duidelijk is voor de nieuwkomers. Coördinatoren geven aan dat nieuwkomers vaak nogal eisend zijn naar de buddy toe, en verwachten dat deze hun problemen oplost. Een mogelijke reden hiervoor is dat nieuwkomers niet vertrouwd zijn met het concept van buddyschap, want dit is niet in alle culturen gekend. Daarnaast hebben nieuwkomers vaak nog een maatschappelijk assistent of een trajectbegeleider uit het AGII die hen ondersteunt, vaak wordt een buddy dan gezien als een gelijkaardige ondersteuner.
Door de inbreng van de coördinatoren, buddy’s, maar ook van de trajectbegeleiders van op mijn stageplaats, besloot ik om als beroepsproduct van mijn thesis een flyer te ontwerpen. De bedoeling van die flyer is om het concept en de rol van een buddy duidelijk uit te leggen aan inburgeraars, aan de hand van pictogrammen en eenvoudig taalgebruik.
Een boodschap aan het beleid!
Als laatste stuurt deze thesis een boodschap naar het beleid in de vorm van vier aanbevelingen. Relativeer het aspect van verplichting! Dit is misschien wel dé belangrijkste boodschap die ik met deze thesis wil uitsturen. Een buddyproject is tot op vandaag een warm initiatief, gebaseerd op wederzijdse vrijwilligheid en engagement. Het concept van verplichting daaraan vasthangen, zou de focus en de doelstelling over een volledig andere boeg gooien.
De keuze is simpel, wordt de focus op het registreren gelegd, dan volgt er gegarandeerd een verlies aan geëngageerde buddy’s. Zou jij jezelf nog opgeven als buddy als je weet dat je moet samenwerken met iemand die niet gemotiveerd is?
