Horen, zien en zwijgen

'Het gebeurde in de keuken, het begon met ruzie, met schelden, met gemene dingen zeggen en daarna sloeg hij haar.'

In een gezin in Vlaanderen vindt partnergeweld plaats. De veilige thuishaven wordt een plek van angst, verwarring, agressie en pijn. Niet enkel voor het koppel. Ook voor de kinderen die aanwezig waren op dat moment. Bovenstaand citaat komt dan ook van een meisje die getuige was van het geweld tussen haar ouders. Ze was toen amper 14 jaar oud.

Partnergeweld is een gezinsprobleem

Als we denken aan partnergeweld, dan denken we aan een koppel dat elkaar pijn doet. Die pijn kan fysiek of emotioneel zijn. Misschien loopt iemand wel verwondingen op, misschien wordt één van beide partners op dagelijkse basis uitgescholden. Maar hoe vaak denken we aan de kinderen die bovenaan de trap meeluisteren? Hoe vaak denken we aan die kinderen die horen, zien en zwijgen? Het antwoord op deze vraag klinkt vanuit de hulpverlening zeer duidelijk; te weinig. Het wordt hoog tijd dat wij als samenleving partnergeweld als een gezinskwestie gaan zien en zo doende een beter zicht krijgen op welke gevolgen de aanwezige kinderen ervaren.

Een bachelorproef die inzicht brengt

In de bachelorproef ‘Horen, zien en zwijgen’ ging Femke Van Hese, studente aan Odisee Hogeschool in de opleiding Gezinswetenschappen, op zoek naar de mogelijke gevolgen voor kinderen die getuige zijn van partnergeweld. Zij liep haar laatste jaar stage bij Groep INTRO vzw, meer specifiek bij de begeleiding van daders van partnergeweld waar ze inspiratie vond om over dit onderwerp te schrijven. Door middel van een uitgebreid literatuuronderzoek ging zij op zoek naar eerdere onderzoeken, theorieën, getuigenissen... Van dit materiaal werd gebruik gemaakt om een zo volledig mogelijk beeld te schetsen van alle effecten die kinderen en hun gezin kunnen ervaren als ze in contact komen met partnergeweld in hun gezin van herkomst.

Allereerst werd er gekeken naar de gevolgen voor de ouder-kind relatie. Al snel kon besloten worden dat partnergeweld een negatief effect heeft op deze relatie. Kinderen worden bang als ze zien dat hun ouders ruziemaken en elkaar pijn doen. Dit zorgt ervoor dat kinderen niet meer goed weten wat ze hebben aan de figuren die normaal gezien een belichaming zijn van zorg, troost en veiligheid. De ouders zijn een bron van verwarring geworden.

Ten tweede werd gekeken naar de gevolgen voor het hele gezin. Want niet enkel de ouder-kind relatie wordt aangetast. Het is de hele dynamiek van het gezin die onder druk komt te staan. In het geval van partnergeweld wordt een individueel conflict een conflict tussen partners. Maar we moeten dieper gaan dan dat. Als we een stap verder kijken zien we dat een partnerconflict een gezinsconflict wordt. Een belangrijk voorbeeld is het effect op de relatie tussen broers en zussen die samen het partnergeweld beleven. Partnergeweld zet druk op deze relaties. Het kan zo zijn dat de kinderen een verschillende partij kiezen in het conflict, waardoor ook zij elk aan een kant van de ruzie staan. Ook wordt de geobserveerde agressie soms gekopieerd naar broers of zussen.

Ten slotte werd er gekeken op lange termijn. Wat voor volwassenen worden de kinderen die getuige waren van partnergeweld? Er werd gekeken naar hoe deze kinderen als ze volwassen zijn in het leven staan en hoe zij romantische relaties ervaren. Hier werd iets besloten wat mogelijks nog dramatischer is dan al het voorgaande; kinderen die het partnergeweld zien, hebben een grotere kans om later zelf te vervallen in geweldpleging binnen een romantische relatie. Het kind zal vaak het geobserveerde geweld meedragen tot in de eigen partnerrelaties en dit gaan kopiëren.

Broodnodige veranderingen

In het slotstuk van de bachelorproef ‘Horen, zien en zwijgen’ worden er verschillende voorstellen tot verandering neergeschreven. Deze aanbevelingen kunnen ons als gehele samenleving helpen om een beter vangnet te zijn voor de kinderen die getuige zijn van partnergeweld. We kunnen deze kinderen een stem geven. In één van de belangrijkste veranderingsvoorstellen werd een vorming ontworpen voor alle hulpverleners die in contact komen met daders, slachtoffers en getuigen van partnergeweld. Via deze vorming krijgen hulpverleners meer grip op het onderwerp en krijgen ze handvaten om hun begeleidingen meer te richten op het gehele gezin.  

Ook wordt er in de bachelorproef gevraagd naar meer samenwerking tussen verschillende organisaties. Daders, slachtoffers en getuigen worden nu vaak elk afzonderlijk begeleid in de situatie die zij meemaken of meegemaakt hebben. Maar vanuit de studie die in de scriptie ‘Horen, zien en zwijgen’ werd uiteengezet blijkt dat een begeleiding die het gehele gezin bij elkaar zet vaak meer resultaten kan boeken dan een individuele begeleiding met bijvoorbeeld enkel de dader. Zo kunnen de negatieve gevolgen op korte termijn en lange termijn geminimaliseerd of beperkt worden. Op die manier kan er geprobeerd worden om de vicieuze cirkel te doorbreken en zo het geweld permanent te doen stoppen.

Ten slotte wordt ook ons justitiële veld en onze overheid aangesproken. In ‘Horen, zien en zwijgen’ wordt bijvoorbeeld gevraagd naar meer middelen en een inbreng van de praktijkgerichte ervaring uit de hulpverlening bij het maken van nieuwe wetten en alternatieve straffen.

Door het schrijven van deze bachelorproef streeft Femke Van Hese naar een betere toekomst voor de meest kwetsbaren. Want als we niks doen, dan zijn zij de volgende in rij. Zij zijn de slachtoffers van vandaag, maar ook de potentiële daders van morgen. Het is meer dan duidelijk dat daar iets aan gedaan moet worden. Maar dat kan alleen als we het samen doen.