“Hou diabetes UIT het oog.” Oogproblemen bij diabetespatiënten, een verpleegkundige benadering.

“Hou diabetes UIT het oog”

Diabetes Mellitus of suikerziekte is een chronische ziekte die het hele lichaamsfunctioneren aantast. Het is een ziekte die op korte termijn kan leiden tot coma door een teveel of een tekort aan suiker in het bloed. Een langdurige hoge bloedsuikerspiegel kan leiden tot aantasting van de zenuwen, wat gevoelsvermindering tot gevolg heeft en aantasting van de bloedvaten, wat de patiënt een groter risico geeft op hart- en vaatziekten, aantasting van de nierfunctie en aantasting aan de ogen. De complicaties zorgen er dus voor dat de patiënt een verkorte levensverwachting heeft, maar ook vaak een verminderde levenskwaliteit! Dit geldt voor alle types van diabetes. Gezien het onderwerp van mijn scriptie beperken we ons tot het effect van diabetes op het oog.

Diabetes Mellitus is de belangrijkste oorzaak van blindheid op latere leeftijd in de Westerse wereld. De oogproblemen bij diabetespatiënten zijn steeds het gevolg van de korte of lange termijn complicaties. Zij kunnen de ogen op verschillende niveaus aantasten. De retina verliest zijn functie door beschadiging van de bloedvaten. Men spreekt van diabetes retinopathie. De lens vertroebelt en/of bolt op door een gestegen opname van glucose. De oogzenuw wordt aangetast door een samenspel tussen de stijging van de oogdruk met compressie van de oogzenuw en secundaire perfusiestoornissen. Al deze oogproblemen veroorzaken steeds een daling van het zicht of de visus en leiden vaak tot blindheid. Andere oogproblemen zoals oogspierverlamming en het verhoogd risico op infecties, zijn acuter en beter te behandelen. In deze laatste gevallen gebeurt het herstel veelal spontaan.

Diabetes retinopathie is wanneer het in een vroeg stadium ontdekt wordt, te herstellen door een goede metabole controle. Een goede opvolging van de evolutie van de diabetes retinopathie door de oogarts is van groot belang. Medicatie om dit proces van vaataantasting te stoppen of te vertragen is men nog aan het ontwikkelen maar bestaat nog niet. Laser fotocoagulatie kan de progressie van diabetes retinopathie verminderen, maar kan het eventueel geleden gezichtsverlies niet herstellen. Daarenboven is er steeds een risico voor bijkomend gezichtsverlies.

Preventie is eigenlijk de beste behandeling voor diabetes retinopathie. Van zeer groot belang hierbij is een goede metabole controle. Dit betekent controle van de glycemie of bloedsuikerspiegel. Dit wordt gecontroleerd door middel van een vingerprik. Controle van de HbA1c of geglycolyseerd hemoglobine is evenzeer belangrijk. Een deel van het hemoglobine wordt steeds gebonden aan glucose of geglycosileerd in functie van de glycemiespiegels. Eenmaal de glucose op het hemoglobine zit, blijft het daar. Het zijn de maximale pieken van de glycemie die een stijging veroorzaken van HbA1c. Dankzij deze dosage kan men de stabiliteit van de glycemiespiegels op lange termijn bepalen en zo de stabiliteit van een diabetesbehandeling nagaan over een periode geschat op drie à vier weken tijd. Controle van de bloeddruk en streven naar een bloeddruk <130/<85 mm/Hg is van belang omdat een hoge bloeddruk eveneens de bloedvaten aantast. Tot slot een goede controle van de LDL en HDL cholesterol, de respectievelijke slechte en goede cholesterol. Teveel LDL of slechte cholesterol tast net als een hoge bloeddruk de bloedvaten aan.

Dit alles kan men met behulp van medicatie bereiken. Maar het allerbelangrijkste is een aanpassing van de voeding en levensstijl. Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering zijn de basis van een goede zelfzorg binnen de behandeling van diabetes. Diabetesverpleegkundigen spelen een grote rol in de therapietrouw van patiënten. Zij houden rekening met het individu van de patiënt en zorgen zo voor een geïntegreerde, multiprofessionele benadering. Dit zou lijden naar een meer effectieve en efficiënte gezondheidszorg.

We kunnen hieruit besluiten dat patiënten voldoende moeten worden geïnformeerd en begeleid. Diabetes is een chronische ziekte en de afloop ervan ligt bijna volledig in de handen van de patiënt zelf. Er kan aan het gedrag van de patiënten gewerkt worden en daar moet ook aan gewerkt worden door de gezondheidsmedewerkers. Preventie van complicaties is en blijft hier het sleutelwoord, ook bij oogproblemen. Dat verklaart dan ook de titel “Hou Diabetes UIT het oog”. Eenmaal visusklachten is het meestal al te laat. Jaarlijkse controle bij de oogarts is een must voor elke diabetespatiënten. En onthoudt dat bij milde diabetes retinopathie door middel van een goede metabole controle, de bloedvaten zich opnieuw kunnen gaan herstellen en blindheid kan worden afgewend. Het is dus NOOIT te laat om verbetering aan te brengen in de behandeling en controle van diabetes! Alleen is vroege detectie van bijvoorbeeld diabetes retinopathie strikt noodzakelijk.

H.J. AANSTOOT e.a., “Type 1 Diabetes: bij kinderen, adolescenten en jong volwassenen”, Uddevalla, Zweden, 2001

The diabetes control and complication trial research group, “The effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin dependent diabetes mellitus”, N. Engl. J. Med. 329, p. 977-86

R.F. DIJKSTRA e.a., “Patients and nurses determine variation in adherence to guidelines at dutch hospitals more than internist or settings”, Diabetic Medicine 21, Diabetes UK, p. 586-591