Belgische jongerenparlementen: de redders van onze falende democratie?
Het slechte nieuws, de generatie van de toekomst is politiek de weg wat kwijt. Het goede nieuws, er bestaan initiatieven om jongeren terug op politieke koers te krijgen. Maar doen deze initiatieven effectief wat ze beloven? Merel Fieremans, een masterstudente aan de VUB bekeek het potentieel van twee (potentiële) redders in nood, het Belgisch federaal jongerenparlement en het Vlaams (regionaal) jongerenparlement. Op basis van een vragenlijst ingevuld door 93 deelnemers en organisatoren van de jongerenparlementen werd gekeken naar hun potentieel om jongeren met de politiek te herenigen.
Politieke vervreemding bij jongeren
In West-Europa heeft een ontwikkeling plaatsgevonden waarbij jongeren zich weg van of zelfs tegen het klassieke politieke systeem keren. Deze ontwikkeling wordt gekenmerkt door een lage interesse in het kiessysteem, een zwakke connectie met democratische instanties, en een laag politiek vertrouwen bij de jeugd. Sommigen spreken zelfs van “de crisis van de democratie”. Maar wat betekent dit voor ons politiek systeem, een systeem dat sinds het Oude Athene berust op de politieke deelname van burgers? Simpelweg, wanneer jongeren hun rug naar de traditionele politiek keren (bijvoorbeeld: de stembus), wordt hun stem in het beleidsproces genegeerd.
Met deze bezorgdheid gingen onderzoeksinstellingen en parlementen wereldwijd aan de slag. Hun oplossing? De ontwikkeling van initiatieven om jongeren politiek te engageren. Één van deze initiatieven is het jongerenparlement. Het jongerenparlement is een simulatie van het volwassen parlement met als missie om jongeren dichter bij de traditionele politiek te brengen.
Het potentieel van het jongerenparlement
Het staat dus vast dat een jongerenparlement de mogelijkheid biedt om jongeren met de traditionele politiek te herenigen/verenigen. Of dit effectief lukt, hangt volgens onderzoek vast aan het waarmaken van volgende functies: een parlementaire functie, democratische functie, en een educatieve functie. De parlementaire functie verwijst naar de directe link die het jongerenparlement vormt met het volwassenen parlement. Door deelname aan een parlementaire simulatie leren jongeren de werking van dit politieke instituut kennen. Vervolgens bestaat de democratische functie uit twee onderdelen. Eerst en vooral verwijst deze functie naar de mogelijkheid van het jongerenparement om jongeren hun stem te laten uiten en een opinie te vormen (interne democratische functie). Daarnaast kan het jongerenparlement deelnemers de mogelijkheid bieden om de politieke agenda te beïnvloeden (externe democratische functie). De laatste functie, de educatieve verwijst naar de politieke training en scholing die een jongerenparlement biedt. Ondanks al deze mogelijkheden mogen we niet te vroeg juichen. Onderzoek wijst namelijk uit dat elk jongerenparlement anders is en dat niet elk jongerenparlement aan (al) deze functies in dezelfde mate voldoet.
Wanneer men wil weten hoe we de politieke koers van België, een land dat momenteel wordt bestempeld als een falende democratie, kunnen omdraaien, is het belangrijk om te bekijken hoe de Belgische jongerenparlementen aan deze functies voldoen. Zowel het federaal als het Vlaams regionaal jongerenparlement uiten het belang van deze functies. Echter, om te kijken of deze cases jongeren met de politiek kunnen herenigen, is het noodzakelijk om te bestuderen hoe deelnemers de functies ervaren.
Loze beloftes of sterke ervaringen?
Een onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel ging via enquêtes op zoek naar de ervaringen van deelnemers van twee Belgische jongerenparlementen.
De algemene ervaringen
Algemeen zien we dat de deelnemers van beide jongerenparlementen dankzij de simulaties een sterkere connectie met de parlementaire instelling voelen (parlementaire functie). Vervolgens hadden deelnemers sterk het gevoel dat ze tijdens de sessies hun stem konden uitten (interne democratische functie). Verder hadden ze relatief sterk het gevoel dat ze na de simulatie dichter bij de democratie staan en politiek geschoolde burgers zijn geworden (educatieve functie). Jammer genoeg hadden de deelnemers niet het gevoel dat hun stem werd gebruikt om de politieke agenda te beïnvloeden (externe democratische functie).
Verschillen tussen de twee jongerenparlementen en deelnemers
Wanneer men kijkt naar de ervaringen binnen de Belgische cases, ondervinden we zeer sterke verschillen tussen de jongerenparlementen. We zien dat deelnemers in het Jeugd Parlement Jeunesse (JPJ) sterker van mening zijn dat de simulatie hen in politiek geschoolde burgers heeft veranderd (onderdeel democratische functie) dan VJP-deelnemers. Daarnaast ervaren de JPJ-kandidaten de mogelijkheid om debatten te onderbreken opvallend sterker dan de VJP-deelnemers (onderdeel interne democratische functie). Deze andere belevening kan men wijten aan verschillen in de institutionele kenmerken van de 2 cases. Bijvoorbeeld, het JPJ biedt de mogelijkheid om in de drie landstalen te debatteren en maakt gebruik van vertalers om dit proces te vergemakkelijken. Deze vertalers kunnen echter een bemiddelende rol aannemen waardoor er een gelijkere vorm van deelname ontstaat.
Tussen de verschillende groepen van deelnemers merken we interessante variaties op. Eerst en vooral ondervinden we dat organisatoren de parlementaire functie veel sterker ervaren dan de personen die enkel deelnamen. Dit is te wijten aan de cultuur van de jongerenparlementen waarin de connectie met het parlement centraal staat. Vervolgens zien we dat jongeren die voor de eerste maal deelnemen de functies minder sterk ervaren. Aangezien zij nog vertrouwd moeten worden met de omgeving en hun rolconcepties, zijn hun ervaringen zwakker. Over het algemeen merken we dat hoewel parlementen een door mannen gedomineerd instituut is, vrouwen de functies niet veel zwakker ervaren dan mannen. Toch moeten we wel aandacht besteden aan de zwakkere ervaring van vrouwen om hun stem te uiten (interne democratische functie).
Het nut van het jongerenparlement
Dit onderzoek verduidelijk de mogelijkheid van twee Belgische jongerenparlementen om jongeren met de politiek herenigen. Het is cruciaal dat deze initiatieven investeren in de bevindingen van dit artikel en dat ze reflecteren over hun institutionele kenmerken. Nog een kleine boodschap aan de generatie van de toekomst: gaande van woke-discussies tot de huidige energiecrisis, jouw politieke deelname heeft meer invloed op jouw leven dan je zelf wel denkt. Dus hé, misschien is deelnemen aan een jongerenparlement toch niet zo’n slecht idee?
