Hoe-schrijf-je met kleur?
Amerikaanse uitgeverijen ontvangen veel kritiek op het gebrek aan etnische diversiteit, zowel in hun werknemers als hun producten. Zo getuigen lezers van een overaanbod aan blanke boekprotagonisten, stereotiepe bijrollen voor etniciteit en zelfs ‘whitewashing’ van boekkaften. Met de oprichting van We Need Diverse Books™ (WNDB™) is de sensibilisering van het grote publiek over het probleem van etnische diversiteit in de Amerikaanse uitgeverijsector gestaag op komst.
Waarom is die representatie van etnische diverse personages in literatuur zo belangrijk? Literatuur heeft de kracht om menselijke ervaringen te weerspiegelen; ervaringen waarin lezers zichzelf, hun leven en eigen ervaringen in kunnen terugvinden. Wanneer etnische diverse personages missen in zulke verhalen, dan beleven individuen uit die etnische groepen de kracht van literatuur niet zoals de rest van de samenleving dat doet. Hun afwezigheid in de cultuur van de samenleving insinueert dat hun verhalen niet relevant zijn voor onze samenleving.
Om dit fenomeen te begrijpen moeten we eerst de realiteit van onze maatschappij onder ogen zien. Racisme en zijn gevolgen maken onontkoombaar deel uit van onze multiculturele samenleving. Het past zich aan socioculturele veranderingen die voor de dominante groepen in de samenleving onzichtbaar zijn. Via ‘counter-stories’ of tegenverhalen, die door etnische minderheden worden verteld (zowel als schrijver als personage) kunnen de dominante groepen de nadelige effecten van racisme beginnen begrijpen en wordt zijn onzichtbare werking blootgelegd. Het zijn boeken zoals die van Anousha Nzume en Dalilla Hermans waardoor de relatie tussen onze samenleving en etnische minderheden in vraag wordt gesteld.
Multiculturele young adult (YA) boeken kunnen ook dienen als een tegenverhaal. Niet enkel om racisme te ontleden maar vooral een stem te verlenen aan verzwegen ervaringen en de dominante vertellingen, waar stereotypen schuilen, te ontkrachten. Het helpt niet-blanke jongeren hun etnische identiteit ontwikkelen en bestrijdt de veralgemening dat etnische jongeren maar één identiteit, één verhaal (i.e. stereotype) bezitten. Vandaar dat multiculturele YA-literatuur de samenleving kan onderwijzen door een instrument te zijn tijdens discussies rond ras, etniciteit, cultuur en racisme. Bovendien bieden etnisch diverse YA-boeken de boodschap van inclusie, het ‘deel uitmaken van’ onze culturele beleving.
Toch stuiten verhalen over etnische diversiteit op obstakels. Wie mag en kan zulke boeken schrijven? In de schrijfwereld is er de algemene regel dat fictie-schrijvers nu éénmaal ervaringen en verhalen schrijven die niet van hen zijn. Toch blijkt uit dit proefschrift dat schrijven met een boodschap van inclusie niet leidt tot een juiste representatie van etnische diversiteit. Een schrijver moet voorzichtig handelen wanneer hij andere culturen en etnische minderheden als inspiratie en personages in zijn verhaal opneemt, zelfs wanneer de schrijver de grenzen van de realiteit voorbijgaat.
Wat betekent ‘goede’ representatie van etnisch diverse personages in YA-fantasie literatuur? Het is op deze vraag dat mijn proefschrift een antwoord probeert te vormen. Aan de hand van een vergelijking tussen drie hoe-schrijf-je handboeken en één blog wordt schrijfadvies rond etnische diversiteit binnen het fantasie genre onder de loep genomen. Het is niet simpel om een éénduidig antwoord te vormen op die centrale vraag. “Hoe-schrijf-je met kleur?” probeert vooral het belang ervan te communiceren naar de lezer zonder een perfect blauwdruk te voorzien. Goede representatie ligt in de uitdaging om ondervertegenwoordiging en misrepresentatie van etnische minderheden te elimineren en overheersende stereotypen te ontkrachten. Uiteindelijk wordt goede representatie gereflecteerd in authentieke en gevarieerde etnische diverse personages dat een waarachtige versie van de diversiteit in onze wereld weerspiegelt.
