HOGE BLOEDDRUK NA LEVERTRANSPLANTATIE BIJ KINDEREN EN ADOLESCENTEN: EEN UITDAGING VOOR DIAGNOSTIEK EN THERAPIE
De lever is een veelzijdig orgaan dat talrijke levensnoodzakelijke functies vervult. Beeld je eens in dat jouw kind lijdt aan een ernstige aandoening waardoor zijn/haar lever het begeeft. Levertransplantatie, met andere woorden vervanging van de zieke lever door (een gedeelte van) de lever van een levende verwante of een overleden persoon, biedt dan soms de enige hoop. Na levertransplantatie dienen patiënten levenslang medicatie in te nemen om afstoting van de nieuwe lever te voorkomen. Gebruik van deze medicatie gaat echter vaak gepaard met bijwerkingen. Zo wordt bij patiënten die een levertransplantatie ondergingen frequent een hoge bloeddruk vastgesteld. Wanneer de bloeddruk gedurende een lange periode verhoogd is, kan er schade optreden ter hoogte van verschillende organen, zoals hart, nieren en ogen. Eline Braekman, masterstudente geneeskunde aan de UGent, verdiepte zich in dit onderwerp. Ze onderzocht in welke mate het Kinderziekenhuis van het UZ Gent erin slaagt hoge bloeddruk na levertransplantatie op kinderleeftijd te detecteren en een behandeling in te stellen om langetermijncomplicaties te voorkomen.
Anti-afstotingsmedicatie: noodzakelijk na levertransplantatie
Levertransplantatie bij kinderen en adolescenten wordt momenteel beschouwd als een standaardbehandeling voor ernstige en vergevorderde leveraandoeningen, zoals foutieve aanleg van de galwegen (afvoerwegen van de lever), plotse uitval van de leverfunctie of levertumoren. Levertransplantatie biedt deze patiënten als het ware kans op een nieuw leven. Aangezien de getransplanteerde lever een lichaamsvreemd orgaan is, zal een functioneel immuunsysteem in aanvalsmodus gaan om de nieuwe lever te vernietigen. Dit gevreesde fenomeen staat bekend als afstoting. Om afstoting te voorkomen moeten patiënten levenslang medicijnen innemen die het immuunsysteem temperen, zogenaamde afweerremmende medicijnen of immunosuppressiva (enkelvoud: immunosuppressivum). De naam van het meest voorgeschreven immunosuppressivum is tacrolimus.
Anti-afstotingsmedicatie als risicofactor voor hoge bloeddruk
Nu levertransplantatie op kinderleeftijd een zeer succesvolle procedure is, richt de medische aandacht zich meer en meer op de gevolgen van langdurig gebruik van immunosuppressiva op het lichaam. Hoewel immunosuppressiva noodzakelijk zijn, hebben ze een aantal bijwerkingen. Zo is hoge bloeddruk een frequent voorkomende nevenwerking van tacrolimus.
“Hoge bloeddruk dient beschouwd te worden als een belangrijke bron van ziekte en overlijden op lange termijn na levertransplantatie bij kinderen en adolescenten.”
Een normale bloeddruk is belangrijk voor de gezondheid van het individu. Bij een te lage bloeddruk kan het lichaam niet goed functioneren. Een te hoge bloeddruk daarentegen veroorzaakt in eerste instantie geen symptomen, maar is op termijn schadelijk voor verschillende organen. Hoge bloeddruk zorgt bijvoorbeeld voor een gedaalde functie van de transplantlever en een verhoogd risico op afstoting. Hoge bloeddruk leidt ook tot nierschade, wat opnieuw een bloeddrukverhogend effect heeft. Zo ontstaat een vicieuze cirkel. Bovendien kan het zicht verslechteren door slijtage van het netvlies (binnenbekleding van het oog). Een ander belangrijk gevolg van hoge bloeddruk is verdikking van de hartspier waardoor het hart overbelast raakt. Hoge bloeddruk draagt tenslotte bij tot het ontwikkelen van vaatwandverkalking. Dit wordt verder in de hand gewerkt door de metabole bijwerkingen van tacrolimus, namelijk suikerziekte en verhoging van het vetgehalte in het bloed.
Streven naar goede bloeddrukcontrole
Regelmatige bloeddrukmeting bij alle levertransplantpatiënten is nodig om patiënten met (risico op) hoge bloeddruk te identificeren en bloeddrukverlagende behandeling in te stellen voor er orgaanschade optreedt. Op die manier kan men de levenskwaliteit en levensverwachting van levertransplantpatiënten verder verbeteren. Concrete richtlijnen voor opsporing en aanpak van hoge bloeddruk na levertransplantatie zijn nauwelijks in de literatuur te vinden, hoewel het belang ervan duidelijk wordt erkend.
Het UZ Gent stelde in 2017 een algemeen protocol op om hoge bloeddruk na levertransplantatie vroegtijdig te detecteren en beter onder controle te krijgen (afbeelding 1). 24-uursbloeddrukmetingen voor alle patiënten vormen de hoeksteen van het protocol. Deze metingen maken het mogelijk geïsoleerde nachtelijke bloeddrukverhoging te diagnosticeren en ze geven bijkomende informatie over de dag-nachtvariatie van de bloeddruk. Ze vinden eenmaal per jaar plaats via een monitorapparaatje dat gedragen wordt in de thuissetting. Bij patiënten met risicofactoren voor hoge bloeddruk wordt zesmaandelijkse evaluatie overwogen.
Afbeelding 1. Protocol voor diagnostiek en behandeling van hoge bloeddruk na levertransplantatie bij kinderen en adolescenten.
Studieopzet
Aan de hand van een experimenteel onderzoek van januari 2017 tot en met april 2022 werd het effect van het nieuwe protocol op het bloeddrukprofiel in kaart gebracht. Er vond tevens een vergelijking plaats tussen de huidige gegevens en de data van een eerdere studie voor de invoering van het nieuwe protocol. Men stelde de hypothese dat het protocol van het UZ Gent een gunstig effect heeft op het bloeddrukprofiel. De analyses werden uitgevoerd bij 32 kinderen en adolescenten die een levertransplantatie ondergingen tussen juli 2003 en augustus 2018.
Resultaten
Het onderzoek toonde aan dat de bloeddrukwaarden bij opvolging en behandeling volgens het nieuwe protocol bijna altijd binnen de referentiewaarden lagen. Zowel de bovendruk (bloeddruk bij samentrekking van het hart) als de onderdruk (bloeddruk bij ontspanning van het hart) waren beter onder controle overdag dan gedurende de nacht. Bij vergelijking van de boven- en onderdruk werd vastgesteld dat de bovendruk beter geregeld was dan de onderdruk.
Conclusie
Aan de hand van de bevindingen kan men concluderen dat het Kinderziekenhuis van het UZ Gent er dankzij het nieuwe protocol reeds goed in slaagt de bloeddruk na levertransplantatie op kinderleeftijd onder controle te brengen. Het voordelig effect is echter minder uitgesproken voor de nachtelijke bloeddruk en voor de onderdruk. Men dient dus verder onderzoek te verrichten om het protocol te verfijnen. Alle bloeddrukparameters zijn bovendien beter dan voor de invoering van het nieuwe protocol.
De studie onderbouwt het diagnostisch belang van 24-uursbloeddrukmetingen op regelmatige basis en de therapeutische meerwaarde van bloeddrukverlagende medicatie. Daarnaast zijn een gezonde levensstijl en correcte medicatie-inname essentieel voor goede bloeddrukcontrole na levertransplantatie op kinderleeftijd.
Toekomstperspectief
Hoge bloeddruk na levertransplantatie is een gekend fenomeen in de klinische praktijk en in de wetenschappelijke literatuur. Langbestaande bloeddrukverhoging veroorzaakt schade ter hoogte van verschillende organen. Bijgevolg dient hoge bloeddruk beschouwd te worden als een belangrijke bron van ziekte en overlijden op lange termijn na levertransplantatie bij kinderen en adolescenten. Wanneer men de huidige en toekomstige bevindingen in rekening brengt in de klinische praktijk, zal dit de gezondheid, levenskwaliteit en levensverwachting van levertransplantpatiënten ten goede komen.
