Ik zie ik zie wat jij niet ziet - Bewaking van privédomein met drones

We zijn allemaal bekend met het concept ‘Big Brother’, wat helaas in de huidige samenleving ook steeds meer deel begint uit te maken van de dagdagelijkse realiteit. Niet enkel wetshandhavende instanties zoals de politie maken gebruik van bewakingscamera’s, maar ook steeds meer doorsnee burgers gebruiken deze technologie om criminaliteit tegen te gaan. Mobiele bewakingscamera’s zoals drones worden betaalbaar, waardoor deze een weg lijken te vinden naar private partijen zoals u en ik. Het is bijvoorbeeld niet moeilijk in te beelden dat een wijnboer zijn wijngaard graag zou beschermen tegen indringers, maar het is onmogelijk om heel deze wijngaard alleen te bewaken. Drones zouden daarom een kostefficiënte en makkelijke oplossing kunnen bieden. Zulke situaties leiden echter tot nieuwe juridische vraagstukken omtrent privacy- en databescherming.

Juridische geschiedenis

Zowel op internationaal, Europees als nationaal niveau bestaan er verschillende juridische instrumenten omtrent privacy- en databescherming. Het is algemeen aanvaard dat het concept ‘privacy’ het recht veronderstelt om alleen gelaten te worden. Echter omvat het veel meer dan dat, het bestaat uit verschillende dimensies van gerelateerde concepten zoals privacy van het individu, privacy van de persoonlijke communicatie, maar ook privacy van persoonlijke data. Databescherming is dus een afgeleide van het privacyrecht, maar toch zijn het twee afzonderlijke concepten met elk hun eigen wetgeving.

Persoonlijke data die beschermd wordt omvat dan elke soort van informatie over het privé- en familieleven van een geïdentificeerd of identificeerbaar individu.

Nieuwe technologieën, nieuwe vragen

Nieuwe technologieën komen uiteraard ook met nieuwe vragen. Vooral wanneer deze recent ontwikkelde technologieën mogelijks een aanval kunnen uitmaken op reeds lang verworven rechten, zoals privacy- en databescherming. Toegepast op drones stelde er zich op het eerste zicht geen problemen omdat deze initieel niet uitgerust waren met camera’s en er dus ook geen beelden verzameld konden worden die eventueel een schending zouden kunnen uitmaken op de privacy van individuen. Technologie verandert echter elke dag en elke standaarddrone is vandaag de dag uitgerust met een camera, met alle juridische gevolgen vandien. Er werd geargumenteerd dat drones met camera’s niet zo verschillend zijn van bestaande vaste bewakingscamera’s zoals die in winkels hangen, en dat dus dezelfde wetgeving kan worden toegepast. Dit argument werd echter aan de kant geschoven gezien de significante verschillen zoals hoe ver en hoog drones kunnen filmen, alsook de mogelijkheden die nog moeten ontdekt worden door de dagelijks evoluerende technologie. Er bestaat dus onzekerheid omtrent de bestaande wetgeving rond bewakingscamera’s aangezien deze niet is aangepast aan de snel evoluerende technologieën, en bijgevolg achter de feiten lijkt aan te hollen.

Mogelijke oplossingen voor privacy bezorgdheden

Gedurende de laatste tien tot vijftien jaar is de wereld significant veranderd. Technologische, sociale, economische en culturele veranderingen hebben ertoe geleid dat de huidige privacybeschermende wetgeving tekortkomt waardoor het herinterpreteren van begrippen en de ontwikkeling van nieuwe concepten onvermijdelijk wordt. Gezien de uitzonderlijke capaciteiten van drones kan geargumenteerd worden dat het noodzakelijk is om een aparte en nieuwe set van specifieke juridische controles in te bouwen om privacy te garanderen. Het is cruciaal om de juiste balans te vinden zodat de samenleving kan genieten van de voordelen van nieuwe technologieën zonder hierbij hun gegrondveste privacyrechten en burgerlijke vrijheden te verliezen. Zowel op niveau van de VS als van de EU is de rechtsleer tot de conclusie gekomen dat het antwoord in het consumentenbeschermingsrecht kan liggen, waar datasubjecten moeten beschermd worden als de zwakkere partij tegen de data controller, d.i. de verantwoordelijke voor de verwerking van de persoonsgegevens, als sterke partij, de laatste wie alle macht heeft door de verzameling van persoonlijke informatie over het datasubject.

Mogelijke oplossingen voor bewakingsbezorgdheden

Drones uitgerust met camera’s worden aanzien als mobiele bewakingscamera’s, ten opzichte van vaste bewakingscamera’s. Verschillende wetten zijn reeds van toepassing, maar als algemene conclusie kan toch gesteld worden dat onvoldoende aandacht is besteed aan de mogelijkheid van burgers om beide soorten bewakingscamera’s te gebruiken. Er is m.a.w. een nood aan adequate wetgeving omtrent deze kwestie.

Vooral wat betreft het gebruik van mobiele bewakingscamera’s door private partijen bestaat er een grote tekortkoming, aangezien de wetgeving enkel het gebruik van zulke camera’s door publieke autoriteiten behandelt. Mobiele bewaking door private partijen is dus niet expliciet toegelaten, maar ook niet expliciet verboden door de wet. In de veronderstelling dat het toegelaten is, is het aangeraden bepaalde waarborgen in te bouwen zodat respect voor een individu’s privacy- en databeschermingsrechten kan worden gegarandeerd. Zoals reeds voordien vermeld lijkt de wetgeving inadequaat om problemen rond snel ontwikkelende technologieën op te lossen die inbreuk maken op gevestigde privacy- en databeschermingsrechten, waardoor het noodzakelijk wordt om ook op een ander niveau oplossingen te zoeken. Deze oplossingen kunnen bestaan uit privacybevorderende technologieën, zoals automatische anonymisatie, maar ook ‘privacy by design’, zoals geofencing, waarbij de drone niet buiten een bepaald gebied kan vliegen, of ‘privacy by default’, zoals het implementeren van veiligheidsmechanismes.

Conclusie

Ook al wordt er steeds meer wetgeving tot stand gebracht omtrent het gebruik van drones, het gebruik ervan door burgers voor bewakingsdoeleinden blijft een onaangeroerd deel van de wet. En zelfs daar waar de wet een aspect heeft gereguleerd, blijkt het al snel achter te lopen op de huidige steeds ontwikkelende technologische samenleving waarin wij leven. Het is echter wel aangeraden om wat duidelijkheid te verkrijgen omtrent dit onderwerp gezien drones in toenemende mate beschikbaar worden gesteld aan het publiek tegen een betaalbare prijs, en gezien privacy- en databescherming elke dag aan belang lijkt te winnen.

Naast de tekortkomende statische wetgeving is het daarom aangeraden om dynamische niet-regelgevende oplossingen aan te reiken om deze gevestigde fundamentele rechten te beschermen. Naast de condities gesteld door de wet, zoals het niet filmen buiten de eigen private eigendom van de data controller, waarschuwingsborden plaatsen omtrent de mogelijkheid gefilmd te worden en de (verplichte) registratie bij een bevoegde autoriteit, kunnen er ook moderne privacybevorderende techologieën gebruikt worden om een individu’s privacyrecht te beschermen. Bijvoorbeeld, ‘privacy by design’ ontwikkelingen zoals geofencing, en ‘privacy by default’ ontwikkelingen, welke data controllers helpen om binnen de grenzen van de privacyrechten van een datasubject te blijven, zonder dat deze laatste hiervoor iets moet ondernemen. Ter conclusie is het dus mogelijk om doorsnee burgers toe te laten om mobiele camera’s te gebruiken voor bewakingsdoeleinden zonder inbreuk te maken op een individu’s privacy- en databeschermingsrechten, zolang bestaande wetgeving en bijkomende niet-regelgevende waarborgen worden nageleefd.

Jana Beyens

K.U. Leuven