"If you put effort in, you'll have it". De eerste stapjes van niet-gedigitaliseerde nieuwkomers in de digitale wereld.

Inleiding

“Nog even Facebook checken, een mailtje sturen en een aantal documenten op USB zetten, dan ben ik klaar!”  In de hedendaagse samenleving kunnen we ons haast geen leven meer voorstellen zonder digitale media. Digitale technologie biedt toegang tot informatie, kennis en netwerken, maar ook tot jobmogelijkheden, vrijetijdsbesteding en ga zo maar door. Vaak staan we er echter niet bij stil dat er ook een groep mensen is die niet mee kan surfen op de digitaliseringsgolf.

In een poging om deze mensen toegang te geven tot de wereld van de computer en het internet, biedt de stad Antwerpen e-inclusielessen aan. Op een laagdrempelige manier worden de cursisten begeleid in het ontwikkelen van de basisvaardigheden die nodig zijn om de computer en het internet te kunnen hanteren. Het doelpubliek reikt van kansarmen en laagopgeleiden tot ouderen en nieuwkomers.

In deze masterproef werd de invloed van deelname aan e-inclusieprojecten op burgerschap nagegaan bij nieuwkomers in Antwerpen. Hierbij werd gefocust op drie onderscheiden praktijken van burgerschap: tewerkstelling, sociale netwerken en publieke participatie. Op basis van 22 interviews afgenomen bij zowel jongeren als volwassenen die als nieuwkomer in Antwerpen deelnamen aan e-inclusielessen, werden enkele conclusies geformuleerd.

Een vereenvoudigde zoektocht naar een job & een waaier aan jobmogelijkheden

Hoewel het vinden van een job voor de meeste mensen geen onoverkomelijke opdracht is, zijn er toch verschillende groepen die moeilijkheden ervaren in hun zoektocht. Met name voor niet-gedigitaliseerde mensen wordt het een steeds moeilijkere klus om enerzijds de zoektocht naar een job aan te vangen (aangezien recruitment in grote mate via internet verloopt) en anderzijds een job te vinden waarvoor ze niet over digitale vaardigheden moeten beschikken. Niet gedigitaliseerde nieuwkomers worden dan nog eens met een extra drempel geconfronteerd. Omwille van hun taal en herkomst ervaren zij bijkomende problemen bij het zoeken en vinden van werk.

Een grote meerderheid van de respondenten in dit onderzoek gaf dan ook aan bij aanvang van de e-inclusielessen niet tewerkgesteld te zijn geweest. Naar aanleiding van het volgen van de computerlessen blijken de cursist-nieuwkomers een tweevoudige invloed te hebben ervaren. Enerzijds wordt de zoektocht naar een job eenvoudiger aangezien er zich verschillende nieuwe mogelijkheden aanbieden voor het vinden van vacatures en online solliciteren, en anderzijds verschijnen er ook een heleboel nieuwe mogelijkheden qua jobs zelf.

Invloed op sociale netwerken als een tweesnijdend zwaard

In de huidige maatschappelijke context is ‘verbonden zijn’ een belangrijke voorwaarde om succesvol te zijn. Uit het feit dat verbondenheid vandaag de dag bijna onlosmakelijk verbonden is aan internetgebruik, blijkt het belang van digitale vaardigheden en bijgevolg het belang van e-inclusieprojecten.

Het volgen van de e-inclusielessen blijkt op basis van dit onderzoek een noemenswaardige invloed uit te oefenen op het sociale netwerk van de cursisten. Uit de data blijkt dat respondenten na het volgen van de computerlessen zowel meer in contact staan met mensen uit hun herkomstland, als met de Belgische bevolking.

Een paradoxale tendens? Zo lijkt het wel. Door het toenemend contact met mensen uit het herkomstland, worden cursisten immers voortdurend herinnerd aan hun roots, wat de veronderstelling doet ontstaan dat dit hun sociaal contact met de Belgische bevolking tegenwerkt. Echter blijkt de subjectieve beleving van de cursist-nieuwkomers een ander verhaal prijs te geven. Doordat nieuwkomers de banden met het herkomstland niet volledig hoeven door te knippen, voelen ze zich ook hier sneller thuis en kan de integratie sneller verlopen. Ook contact met mensen uit het herkomstland, blijkt dus bij te dragen tot een versterking van het sociaal contact in de nieuwe woonomgeving.

Publieke participatie

Tot slot werd in deze masterproef de invloed op publieke participatie onderzocht. Er werd zowel gekeken naar publieke participatie in het verenigingsleven, als naar de mogelijkheden die nieuwkomers ontwikkelen om zich te handhaven in ons complex bureaucratisch systeem.

De invloed op beide aspecten is uiteenlopend. Op vlak van het verenigingsleven hebben weinig respondenten een uitdrukkelijke invloed ervaren van het volgen van de computerlessen. Verschillende respondenten wisten na afloop van de lessen nog steeds niet wat een vereniging was, en zij die er wel van op de hoogte waren, namen er in de meeste gevallen niet aan deel. Wel ervoeren de respondenten een grote invloed op vlak van publieke participatie in het bureaucratisch systeem. De cursist-nieuwkomers krijgen door middel van internet toegang tot documenten, kunnen online afspraken maken, kunnen eenvoudiger communiceren met de school van de kinderen, kunnen online hotel en/of vliegtickets bestellen, en een aanzienlijk deel van de respondenten maakt zelfs gebruik van internetbankieren.

Conclusie

De verzamelde data en bijhorende resultaten laten toe dit onderzoek af te ronden met een positieve blik op de toekomst. De respondenten blijken effectief een invloed te hebben ervaren van de lessen, die zowel zichtbaar is op vlak van tewerkstelling, sociale contacten als publieke participatie in het bureaucratisch systeem. Iedere respondent geeft aan zich burger te voelen van de stad Antwerpen en een grote meerderheid heeft ook het idee dat het volgen van de computerlessen hiermee te maken heeft gehad. Bovendien blijven de cursist-nieuwkomers met een positieve ingesteldheid naar de toekomst kijken en hanteren ze hierbij het discours van actief burgerschap: Als je zelf de nodige moeite doet en actief participeert, zal integratie in de samenleving vanzelf volgen. 

“If you put effort in, you’ll have it”, zei één van de respondenten en met die zin kan de door actief burgerschap geïnspireerde mindset van de meerderheid van de bevraagde cursist-nieuwkomers beschreven worden.