Zomers gevaar
Fluitende vogels, geurende bloemenweiden, buitenspelende kinderen, kleurrijke terrasjes met sfeervolle muziek. Deze gedachte doet ons verlangen naar een gelukzalig zomergevoel. Wetenschappers voorspelden reeds dat het aantal warme dagen de komende jaren zal toenemen ten gevolge van de opwarming van de aarde en daaraan gerelateerde klimaatverandering. “Meer dagen met mooi weer klinkt als zomer in de oren”, kan je wel denken. Zijn er echter ook gezondheidsrisico’s verbonden aan warme temperaturen?
Kwetsbaarheid van ouderen
Ouderen met een leeftijd ≥ 65 jaar zijn erg kwetsbaar tijdens een periode van extreme hitte. De mogelijkheid om de lichaamstemperatuur te reguleren neemt af met toenemende leeftijd. Daarnaast dragen ook andere factoren bij tot de gevoeligheid van ouderen, zoals een verminderd dorstgevoel, ontoereikende fysieke fitheid, de aanwezigheid van onderliggende chronische ziekte, gebruik van verscheidene geneesmiddelen, sociale isolatie, financiële problemen en afhankelijkheid van anderen.
Tot op heden werd er in de ouderenpopulatie weinig onderzoek gedaan naar het aantal overlijdens ten gevolge van hitte en de invloed van warm weer op ziekte. We richtten ons in deze studie op Vlaamse woonzorgcentra om de impact van extreme hitte op sterfte bij ouderen te evalueren. Daarnaast onderzochten we of een hittegolf tot meer ziekenhuisopnames leidt in deze doelgroep.
Onderzoeksopzet
De analyse werd uitgevoerd over de periode van 1 januari 2013 tot en met 31 december 2017. Tien woonzorgcentra werden opgenomen in de studie. Gegevens omtrent de exacte datum van opname in het rusthuis, periodes van opname in het ziekenhuis en overlijdensdata werden opgevraagd en anoniem gecodeerd in een databestand. Het Koninklijk Meteorologisch Instituut van België (KMI) bezorgde de gegevens over hittegolfperiodes en maximale dagtemperaturen. Een beschrijvende analyse werd uitgevoerd, gevolgd door een case-crossover om de korte termijn impact van hittegolven op sterfte en aantal ziekenhuisopnames te beoordelen. Bij deze laatste analyse wordt blootstelling in de kwetsbare periode (tijdsvenster voor optreden van overlijden of ziekenhuisopname) vergeleken met blootstelling tijdens controleperiodes bij dezelfde persoon. Zo wordt een odds ratio of relatief risico berekend (schatting van het aantal malen dat de kans om ziek te worden bij blootstelling aan een bepaalde risicofactor groter of kleiner is dan in de niet-blootgestelde groep).
Resultaten
In de referentieperiode werden er 3048 ziekenhuisopnames en 1888 overlijdens geregistreerd. Er waren 23 hittegolfdagen in deze periode. Behalve in 2014 werd er elk jaar een hittegolf waargenomen. Het gemiddelde aantal hospitalisaties berekend per 1000 inwoners per jaar, bleef stabiel doorheen de jaren. Het aantal overlijdens nam echter toe in de onderzochte periode (tabel 1).
Tabel 1 Gemiddeld aantal ziekenhuisopnames en overlijdens per 1000 inwoners per jaar, berekend over 10 woonzorgcentra.
Figuur 1 stelt de jaarlijkse verdeling van dagelijkse ziekenhuisopnames, dagelijkse sterfte en maximale dagtemperaturen voor. De sterftecurves tonen een seizoensgebonden patroon wanneer we kijken naar het aantal overlijdens op koude en warme dagen. Een kleiner effect wordt gezien voor ziekenhuisopnames.
Figuur 1 Jaarlijkse verdeling van maximale dagtemperaturen, dagelijkse ziekenhuisopnames en overlijdens.
De case-crossover analyse toonde dat hittegolven een negatief effect hebben op het aantal overlijdens bij ouderen in Vlaamse woon-en zorgcentra (odds ratio 1,61). Tijdens een hittegolfperiode sterven er dus meer ouderen. Een betekennisvol effect werd niet waargenomen voor het aantal ziekenhuisopnames. We kunnen onszelf de vraag stellen welke oorzaak dan aan de basis van het overlijden ligt. In de literatuur werd reeds aangehaald dat een plotse dood door hart- en vaatziekten een mogelijke verklaring kan zijn. Hierbij werd de gehele populatie bestudeerd. Of deze theorie ook in de ouderengroep kan worden toegepast, moet nog verder worden onderzocht. Heel wat ouderen kiezen er immers zelf voor om niet meer gehospitaliseerd te worden, wat ook de gevonden discrepantie tussen ziekenhuisopnames en sterfte zou kunnen verklaren.
Besluit
Zomerse dagen lijken dus niet onschuldig te zijn en leiden tot een toegenomen sterfte in de ouderenpopulatie. De impact van extreme hitte wordt voorspeld nog verder toe te nemen als een resultaat van de opwarming van de aarde en verdere vergrijzing van de bevolking. Onze aandacht moet gevestigd worden op kwetsbare groepen die een grote kans hebben om nadelige effecten van hitte te ondervinden. Daarnaast moeten we in rusthuizen anticiperen op hittegolven en in deze setting zorgprotocollen testen op hun effect bij extreme weersomstandigheden. De gevaren van de zomer zijn reeds gedeeltelijk onthuld, maar vereisen een toegenomen aandacht.
