Het IAC: vergeten in het M-decreet?

Wat als een leerling moeite heeft om het gewone traject, dit is het gemeenschappelijk curriculum, te volgen in het gewoon onderwijs? Denk je onmiddellijk aan het buitengewoon onderwijs of ga je de leerling vrijstellen van doelstellingen binnen het gemeenschappelijk curriculum? Of maak je een individueel traject voor de leerling? Het onderzoek van Eva Vanneste toont de mogelijkheden en de beperkingen van een individueel traject (IAC, individueel aangepast curriculum) in het gewoon onderwijs.

Om de juiste zorg te geven aan leerlingen, maken ze in het onderwijs gebruik van een zorgcontinuüm. Dat continuüm bestaat uit verschillende fasen van zorgverlening en de ‘laatste’ fase laat leerlingen naar het buitengewoon onderwijs gaan of in het gewoon onderwijs blijven aan de hand van een IAC. Een IAC kan pas opgestart worden als alle eerdere fasen van het zorgcontinuüm doorlopen zijn en als blijkt dat dit niet voldoende is voor die leerling.

Kansen en beperkingen van een IAC

Er zijn heel wat bezorgdheden omtrent het volgen van een IAC. Het lijkt alsof de overheid deze leerlingen ‘vergeten’ is, tijdens het opmaken van het M-decreet. Zo kunnen leerlingen met een IAC geen diploma krijgen, ze krijgen op het einde van hun loopbaan een ‘attest van verworven bekwaamheden’. Dat is een moeilijk begrip voor een blaadje papier waarop staat wat de leerling al dan niet bereikt heeft op school. Leerlingen uit het buitengewoon onderwijs OV3 krijgen ook zo’n soort attest. Echter lijkt het of de overheid vergeten is om het attest van een IAC op te nemen in de wet. Daardoor hebben leerlingen met een IAC na hun schoolloopbaan niets in handen. Enkele voorbeelden hiervan zijn dat leerlingen geen recht hebben op een bepaalde uitkering en op hulp om op de arbeidsmarkt terecht te komen. Leerlingen met hetzelfde soort attest uit het buitengewoon onderwijs hebben dit wel. Een andere moeilijkheid rond het attest is dat er maar één soort attest is. Is het mogelijk om één soort attest te hebben voor een IAC, dat bij elke leerling, in elke context anders is?

Naast de bezorgdheden zorgt een IAC ook voor kansen. Kansen om leerlingen te laten blijven in hun vertrouwde klas op de school waar ze zich goed voelen. Het onderwijs heeft drie algemene functies. Het eerste is zorgen voor een diploma of getuigschrift (kwalificatie), het tweede is zorgen dat een jongere zich ontwikkelt en een eigen identiteit opbouwt (subjectificatie) en de derde functie (socialisatie) is ervoor zorgen dat jongere tot een groep behoort. Een IAC biedt dus de mogelijkheid tot subjectificatie en socialisatie, maar niet meer tot kwalificatie.

Het is duidelijk dat een IAC voorlopig nog een grijze zone is. In het M-decreet staat er nergens echte concrete informatie hierover. Daarom is het belangrijk om bij een overweging van een IAC voldoende te overleggen met alle betrokken partijen. Hiertoe behoren ook zeker de ouders en de leerling zelf. Ook is het van belang om in te zien dat elke leerling hierin verschillend is en dat er geen twee gelijke IAC’s bestaan. Durven ‘out of the box’ denken is hierbij noodzakelijk.

Tips tijdens het proces

• Bekijk bij leerlingen met moeilijkheden na de eerste graad de (praktijk)leerplannen van de derde graad. Denk na over de haalbaarheid en bekijk dit per jaar. Heroriënteer tijdig indien nodig. Houd steeds de toekomst en de context van de leerling in gedachten.
• Denk altijd na over extra mogelijkheden of aanpassingen die ervoor zorgen dat de leerling toch het gemeenschappelijk curriculum kan volgen.
• Betrek de ouders en de leerling van in het begin bij het proces.
• Als er voor een IAC wordt gekozen:
  • Zorg dat dit steeds zo dicht mogelijk aanleunt bij het gemeenschappelijk curriculum, zo krijgt de leerling de meeste kansen.
  • Houd alles wat de leerling gedaan heeft gedurende het schooljaar goed bij om op het einde van elk jaar een attest te maken.
  • Maak in het attest de link met het gemeenschappelijk curriculum (leerplannen).

Tips voor als de leerling tewerkgesteld wil worden na een IAC

• Organisaties zoals GRIPvzw en UNIA zijn hiermee bezig en kaarten de problemen aan bij de overheid. Leg je casus aan hen voor, zodat de ernst van de problematiek duidelijk wordt.
• Een attest bedrijfsbeheer halen is mogelijk onder een IAC. Op basis van dit attest kunnen leerlingen wel recht krijgen tot bepaalde uitkeringen.
• Het is mogelijk, maar moeilijk om achteraf nog terug te keren naar het gemeenschappelijk curriculum. De klassenraad kan dit voorstellen aan de onderwijsinspectie. Veel scholen willen terugkeren omdat ze voor de start te weinig kennis hadden over de leerplannen en de flexibiliteit binnen het gemeenschappelijk curriculum.
• Het is belangrijk om het attest van verworven bekwaamheden zo concreet mogelijk op te stellen. Dat zorgt ervoor dat organisaties zoals VDAB deze leerlingen beter kunnen helpen.
• Zorg voor leerlingen met een IAC voor een aangepaste stageplek. Na een positieve stage is het belangrijk om beroep te blijven doen op de stageverantwoordelijke om de leerling aan te bevelen bij eventuele kennissen in de sector. Blijf die contacten onderhouden om maximale kansen te bezorgen aan de leerling. Ook weekendwerk en een vakantiejob in de sector zijn heel belangrijk.
• Na het afstuderen is het mogelijk om via Tweedekansonderwijs toch een diploma/getuigschrift te behalen. Als de leerling enkel voor praktijkvakken een IAC volgt en wel geslaagd is voor enkele theorievakken binnen het gemeenschappelijk curriculum, kan de leerling vrijgesteld worden voor deze vakken in het Tweedekansonderwijs.

Slot

Dit artikel geeft algemene informatie en tips, maar elk IAC moet individueel bekeken worden. Elke context, leerling of school is namelijk anders. Durf zeker als school ‘out of the box’ te denken om de leerlingen zoveel mogelijk toekomstkansen te bieden. Het is duidelijk dat er geen eenduidig antwoord kan gegeven worden op de in de inleiding gestelde vragen. Weet hierbij dat je als begeleider of leerkracht een reusachtige rol hebt in het bepalen van de toekomstmogelijkheden van deze leerlingen. Zoals Malala Youssafzai zegt: “When the whole world is silent, even one voice becomes powerful”.