Inventarisatie en analyse van vaccinkritische bewegingen in het Nederlandse taalgebied.

Bij enkele blijft de spuit eruit, maar waarom?

Een kennismaking met Nederlandstalige tegenstanders van vaccinatie.

Ook u huilde waarschijnlijk als baby na het krijgen van een vaccin via een prikje. Misschien hebt u wel nog steeds schrik voor de naald. Maar toch is het belangrijk om te vaccineren, want kinderen en ook volwassenen kunnen ernstig ziek worden van infecties zoals polio, mazelen, rubella en hepatitis B, soms zijn er zelfs doden te betreuren. De vaccins hebben bewezen dat ze deze ziekten goed kunnen voorkomen en dit met relatief weinig bijwerkingen: meest voorkomend zijn pijn en roodheid op de prikplaats, soms wat koorts de volgende dag.

Het grootste succesverhaal van vaccinatie is de uitroeiing van pokken in 1977. Na wereldwijde vaccinatiecampagnes komt deze vreselijke ziekte, die de vorige eeuwen vele slachtoffers eiste, gewoon niet meer voor! Dit is ook mogelijk voor andere ziekten, in de eerste plaats polio, maar ook bijvoorbeeld mazelen. Er zijn slechts drie voorwaarden: ten eerste mag de ziekte alleen overdraagbaar zijn tussen mensen. Ten tweede moet het vaccin je voldoende beschermen tegen de ziekte, wat gelukkig het geval is met de vaccins die vandaag routineus worden gebruikt. En ten slotte moet de vaccinatiegraad, het percentage van de bevolking dat zich laat vaccineren, voldoende hoog zijn. De vaccinatiegraad in België en Nederland is vandaag erg hoog, meer dan 90% voor de basisvaccinaties voor kinderen. Maar er zijn ook mensen die zichzelf en hun kinderen niet willen laten vaccineren. Sommige mensen zijn zelfs zo gekant tegen vaccinatie dat ze ook anderen willen overtuigen om niet te vaccineren. Het is deze groep mensen die me intrigeerde en met wie ik heb getracht kennis te maken.

Tegenstanders van vaccinatie stonden me graag te woord en na een verkennende fase maakte ik een uitgebreide analyse van 12 Nederlandstalige websites met kritiek op vaccinatie. De groepen in Vlaanderen en Nederland verwijzen regelmatig naar elkaar en kopiëren soms zelfs stukken letterlijk van de ene website naar de andere website. De meeste argumenten zijn bovendien gebaseerd op de controverse die er in de VSA en Engeland is rond vaccinatie.

Historisch en ook vandaag nog is de kritiek op vaccinatie veel prominenter aanwezig in Nederland dan in België.

Tegenstanders van vaccinatie hebben elk een eigen invalshoek om hun redenering op te bouwen. Zo is er bijvoorbeeld een groep van artsen en homeopaten die vooral angst hebben voor ernstige bijwerkingen. Vele van de door hen genoemde bijwerkingen konden tot nu toe door wetenschappelijk onderzoek niet in verband gebracht worden met vaccinatie. Tegenwoordig worden we geconfronteerd met een aantal nog onvoldoende verklaarde ziektes zoals autisme. Als reactie hierop zoekt men mogelijke oorzaken in allerlei factoren in onze omgeving, waaronder vaccinatie. Vaccins werden al uitgebreid onderzocht op mogelijke bijwerkingen en er werden ook al een aantal bijwerkingen ontdekt. Maar de aandacht en de financiële middelen voor deze onderzoeken mogen niet verminderen.

Daarnaast is het beschermend effect van vaccins vandaag minder zichtbaar dan enkele generaties geleden omdat de ziekten waartegen ze beschermen nu minder voorkomen dan vroeger door een hogere vaccinatiegraad. Vaccinatie is zo een slachtoffer van zijn eigen succes.

Anderen gebruiken dan weer religieuze argumenten om niet te vaccineren. Vaccinatie wordt voorgesteld als een ingrijpen in de goddelijke voorzienigheid. In 1971 stierven er nog 5 mensen aan polio in Staphorst, Nederland omdat de vaccinatiegraad er veel lager lag dan het nationale gemiddelde. De meeste inwoners van Staphorst zijn orthodox gereformeerd of bevindelijk gereformeerd. Maar deze overtuigde gelovigen verspreiden hun ideeën tegen vaccinatie nauwelijks via het internet. Waarschijnlijk hebben religieuze bijeenkomsten, eigen tijdschriften en de keuze van geloofsgenoten hier een grotere invloed.

Ook binnen de context van de antroposofie, gebaseerd op de ideeën van Rudolf Steiner, weigeren sommige om te vaccineren. Ziekte en bijhorend herstel kunnen volgens de antroposofie zorgen voor een sprong in de ontwikkeling van een kind.

Daarnaast zijn er ook samenzweringstheoretici die uitgebreide theorieën verkondigen waarin machthebbers zouden proberen om de bevolking te onderdrukken via het toevoegen van giftige stoffen aan de vaccins. Vaak staat er naast de strijd tegen vaccinatie ook de strijd tegen andere zogenaamde bedreigingen op hun agenda.

Zoals al snel blijkt is er een grote verscheidenheid aan argumenten tegen vaccinatie. Dit kan gekaderd worden binnen het postmodernisme. Een wetenschappelijke visie wordt beschouwd als ‘een mening’, naast alle andere meningen.

Terwijl vele mensen vroeger gewoon het advies van hun arts volgden, vinden mensen het vandaag erg belangrijk om zelf de voor- en nadelen af te wegen en een eigen keuze te maken. Het advies van een expert wordt niet door iedereen opgevolgd. Bovendien zijn er ook heel wat zelfverklaarde experten die hun mening via media zoals het internet heel snel en zonder controle kunnen verspreiden.

Het zou, hierbij aansluitend, boeiend zijn om te weten hoe groot de invloed is van de relatief kleine groep tegenstanders van vaccinatie op de globale bevolking. Zal kritiek op vaccinatie gevolgen hebben voor de poging om besmettelijke ziektes onder controle te krijgen en uit te roeien?

Wereldwijd is er een duidelijke trend, waarbij landen waar mogelijke bijwerkingen en andere controverses rond vaccins uitgebreid in de media aan bod komen geconfronteerd worden met een lagere vaccinatiegraad. Maar door goede informatie en een open debat kan in de toekomst hopelijk iedereen met een zelfzeker gevoel kiezen voor de vaccinatie van zichzelf en zijn kinderen en kunnen we naast pokken nog andere besmettelijke ziekten naar de geschiedenisboeken verbannen.