Klitten in een identiteit

Het brandt. Het brandt zo erg, maar mama zei dat als ik even door zou bijten, ik er dan precies zou uitzien als mijn vriendinnetjes.

Inleiding

Deze scriptie is de uiting van een ingewikkelde identiteit, met kenmerken die herkenbaar zijn voor een grotere, onderbelichte groep. De focus ligt op haardracht in de afrocultuur en de enorme beladenheid die erachter schuilt. Het gehele thema werd beeldend vertaald door middel van prints die toegepast werden op kleding.

Etniciteit, identiteit en diversiteit

Ik bespreek hier wat een identiteit precies is en wat er verwarrend is aan diversiteit binnen een identiteit. Het duale aan mijn identiteit is namelijk hetgeen wat haar zo ingewikkeld maakt. Als kind uit een etnisch gemengd huwelijk is het moeilijk om ergens thuis te horen. Mijn moeder is zwart en heeft een Congolese afkomst. Mijn vader is wit en heeft een Belgische afkomst. Ik ben lichtbruin en mijn afkomst is gemengd. In België word ik als een zwart persoon aanzien. In Congo word ik als een wit persoon aanzien. Begrijpt u al een beetje waarom dit verwarrend is? In dit onderdeel beschrijf ik vier manieren die kunnen helpen om aan je identiteit uit te geraken wanneer deze gemengd is. Dit door jezelf in 1 of meerdere groepen te plaatsen en 1 of meerdere identiteiten aan te nemen. Ergens bij horen is namelijk belangrijk voor de vorming van een identiteit.

Haar begrijpen

Een identiteit kan tot uiting komen op verschillende manieren. In mijn scriptie focus ik mij op een uiting in haardracht. Dit omdat de uiting van mijn identiteit in haardracht zeer veel zegt over wie ik als persoon ben op momenten. Echter, om over haardracht en haren te spreken moet men eerst begrijpen wat haar precies is. Genetica en geografie zijn doorslaggevende factoren waarmee rekening gehouden moet worden. Er bestaat een classificatiesysteem waarin haar ingedeeld wordt in 4 categorieën, met telkens minstens twee subcategorieën. Deze categorieën worden dan ook gelinkt aan genetica en geografische situering. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld dat Aziatische mensen zeer sluik haar hebben en zich meestal in categorie 1 bevinden en dat mensen met afro haar uit categorie 4 zich voornamelijk in centraal –en zuid-Afrika bevinden.

Haar in een omgeving

Haardracht wordt ook beïnvloed door je omgeving. Ik was het bruine meisje tussen de witte kinderen met sluik haar. Het zwarte meisje met witte barbiepoppen met lange blonde haren. Haardracht is namelijk zowel een persoonlijk en groepsidentiteitssymbool als een publiek gegeven. En ik wilde op mijn omgeving lijken dus ik onderging ongezonde en pijnlijke praktijken om mijn haren te veranderen. Een voorbeeld daarvan is het chemisch ontkrullen van mijn haren wat leidde tot sluik haar en een verbrande hoofdhuid als surplus. Er komt echter wel meer bij kijken dan gewoon in een groep te willen horen. Er was iets in mij wat mij deed geloven dat mijn haren ook gewoon minder mooi waren. Want het waren niet enkel mijn speelgoed en vrienden die sluik haar hadden, maar ook iedereen op de televisie of in de leerboeken.  Ik kon er niets anders uit dan te concluderen dat mijn natuurlijk voorkomen niet goed genoeg was.  En wanneer je minderwaardig wordt geacht of je jezelf zo acht, gaat je eigen identiteit teniet voor die van de groep en ga je je ernaar conformeren. Het verlangen om te conformeren tot een esthetiek die sluik haar ophemelt is het resultaat van een propagandacampagne van kolonisering, die meer dan 500 jaar heeft geduurd. Het feit dat het verleden nog zo veel invloed heeft lijkt onwerkelijk omdat die invloed zich op een onbewust niveau begeeft.

Haar als revolutie

De invloed van het verleden heeft niet enkel invloed op haardracht, maar ook op hoe mensen behandeld worden in de huidige samenleving. Het is nog altijd zo dat mensen met een witte huid geprivilegieerd zijn tegenover mensen met een zwarte huid. Discriminatie en racisme vloeien hieruit, ook op onbewuste manieren. Er zijn daarom ook bewegingen die onrecht trachten te bestrijden en ook daarin heeft haardracht al een belangrijke rol gespeeld. Ik bespreek in mijn scriptie hoe in de jaren 70 de zwarte mensenrechtenbeweging de het afrokapsel als politiek statement gebruikte. Ook nu is er een haarbeweging die natuurlijk haar, vooral gericht op gekruld of kroeshaar, aanmoedigt.

Haar in kleding

Als grafisch ontwerpster ging ik op zoek naar een manier om mijn scriptie beeldend te vertalen. Dit resulteerde in een ontwerp van verscheidene prints toegepast op textiel en dan kleding.  Deze werden ontworpen aan de hand van mijn levensfases gelinkt aan haardracht. In de eerste fase zie je mijn wens tot conformiteit met mijn omgeving waarbij mijn schoonheidsidealen zoals Barbie en Baby Spice van de Spice Girls aan bod komen. En daar tegenover plaats ik verwijzingen naar de praktijken die ik onderging om aan deze onbereikbare schoonheidsidealen te komen. Dan heb je de tweede fase waar ik bewuster word van mijn haarkeuzes en begrijp dat postkolonialisme mij ook heeft beïnvloed. Ten laatste heb je de fase waarin ik me engageer om een positieve boodschap omtrent haar uitzend ter bevordering van de bevrijding ervan.

Haar besluit

Ik tracht in mijn scriptie te tonen hoe ingewikkeld een identiteit kan zijn en hoe dit tot uiting komt in haardracht. Ik leg uit waarom haar niet zomaar haar is. Het belang van een omgeving is daarin cruciaal. Ik leg uit hoe ik dit hele complexe gegeven in beeld heb gebracht.

Ik ben nu niet meer het meisje met het brandende hoofd om sluik haar te bekomen.  Ik ben nu het meisje met een gigantische bos krullen die ik nu net meer volume tracht te geven om mijn trotsheid ervan te tonen.