Gezonder eten? Mensen ontvangen best een duwtje in de goede richting

New year, new me. Je kent die uitspraak waarschijnlijk wel. Het is de belofte die duizenden mensen maken aan het begin van het nieuwe jaar. Ze maken voornemens dat ze dit jaar wél meer zullen sporten en wél gezonder zullen eten. Maar is dit ook zo? Helaas niet. Mensen maken regelmatig goede voornemens, maar slagen er meestal niet in om die voornemens ook waar te maken. Om een gezonder leven te leiden, hebben mensen vaak nood aan… een duwtje in de goede richting.

Een ‘duwtje’ in de rug

Stel je het volgende voor: Je zit ’s avonds in de zetel. Je hebt niet echt honger, maar je beslist toch om een snack uit de kast te halen. Je doet de kast open en ziet direct een zak chips liggen. Je wil er slechts enkele eten, maar voordat je het weet zit je aan de onderkant van de zak te grabbelen. Klinkt je dit bekend? Wel, je bent niet de enige. Mensen doen vaak dingen omdat ze aangenaam of gemakkelijk zijn, zelfs wanneer ze weten dat die dingen eigenlijk niet zo gezond zijn.

Mensen hebben soms dus nood aan een klein duwtje in de rug om gezondere keuzes te maken, zoals bijvoorbeeld vaker gezonde voeding eten. Aan de hand van kleine veranderingen in hun omgeving, kunnen mensen gemotiveerd worden om gezondere keuzes te maken. Deze kleine veranderingen worden ook wel nudges genoemd (Engels voor duwtjes). Denk bijvoorbeeld aan de supermarkt. Mensen kiezen doorgaans de producten die in de rekken op ooghoogte staan. Door de gezonde voeding op ooghoogte te plaatsen, een kleine verandering weliswaar, kunnen mensen gemotiveerd worden om de gezonde voeding te kiezen.

Sociale invloed als nudge

Mensen kunnen ook een duwtje krijgen in de goede richting door hen te informeren over het goede gedrag van andere mensen. Uit onderzoek is reeds vaak gebleken dat mensen beïnvloed worden door hun sociale omgeving. Zo zullen mensen bijvoorbeeld meer eten wanneer ze omringd zijn door andere mensen die veel eten. Wanneer mensen informatie ontvangen over het gedrag van anderen mensen, spreken we ook wel over descriptieve normen.

Descriptieve normen kunnen echter niet altijd een invloed uitoefenen op het gedrag van mensen. Bij een experiment op Leuvense studenten werd nagegaan of descriptieve normen ervoor kunnen zorgen dat studenten vaker een gezonde eetkeuze maken. Studenten kregen tijdens het experiment de keuze tussen een gezonde snack (fruit) en een ongezonde snack (chocoladereep). Voor de snacks werden bordjes geplaatst die de studenten informeerden dat de grote meerderheid van de andere studenten voordien de gezonde snack had gekozen. Deze bordjes hadden de bedoeling om studenten de gezonde snack te laten kiezen. Toch mocht het niet baten… De descriptieve norm had geen invloed op het eetgedrag van de Leuvense studenten.  

Mag dit allemaal eigenlijk wel?

Overheden maken steeds vaker gebruik van nudges, zoals descriptieve normen, om het gedrag van mensen te beïnvloeden. In 2016 werd in Vlaanderen een Team Gedragsinzichten opgericht dat nudges toepast op het Vlaamse volk. De kans is echter groot dat je dit zelf nog niet hebt opgemerkt. Dat komt doordat nudges het gedrag van mensen beïnvloeden… zonder dat zij dat zelf doorhebben.   

Om die reden is er ook heel wat kritiek op nudges. Volgens sommigen zouden ze manipulatief zijn omdat ze mensen beïnvloeden zonder dat zij dat beseffen. Toch kan dit heel makkelijk opgelost worden, namelijk door transparant over de nudges te communiceren. Nudges zijn niet manipulatief wanneer mensen reeds op voorhand een duidelijke waarschuwing ontvangen. De vraag is echter… zal die waarschuwing geen invloed hebben op de werking van de nudge?

Waarschuwing

Denk even terug aan het experiment op de Leuvense studenten. Zij kregen bordjes te zien die hen motiveerden om de gezonde snack te kiezen. Stel je nu eens voor dat enkele studenten op voorhand een waarschuwing kregen dat die bordjes daar opzettelijk werden geplaatst om hen te beïnvloeden. Zou dit een invloed hebben op de werking van die bordjes? Wel, dat werd tijdens het experiment ook nagegaan.

Wat bleek hieruit? Studenten die op voorhand een waarschuwing kregen, reageerden helemaal niet anders dan studenten die voordien geen waarschuwing hadden kregen. In beide situaties slaagden de bordjes (de descriptieve normen) er niet in om de studenten een gezonde snack te laten kiezen.

Wat valt hier nu uit te leren?

Mensen maken niet altijd gezonde keuzes. Ze eten vaak ongezonde voeding, hoewel dat niet altijd hun bedoeling is. Mensen kunnen dus wel baten van een klein duwtje in de rug. Dat kan door kleine veranderingen te maken in hun omgeving. Toch zullen niet alle kleine veranderingen (of nudges) erin slagen om het gedrag van mensen te beïnvloeden. Descriptieve normen, bijvoorbeeld, slagen er niet altijd in om mensen een gezondere eetkeuze te laten maken.

Toch blijft het belangrijk om nudges te ontwikkelen die wél werken… en die bovendien transparant zijn.