Leeftijdsbepaling bij vissen met behulp van IT

Leeftijdsbepaling bij vissen met behulp van IT

Duurzaamheid wordt een almaar belangrijker begrip. Ook in de visserijsector kent men het belang ervan. Met een wereldwijde toenemende populatie wordt de vraag naar voedsel steeds groter. Ook al bestaat het aardoppervlak uit ongeveer 71% water, er moet voorzichtig omgesprongen worden met de consumptie van natuurlijke goederen, ook in de Noordzee. Daarom heeft de Europese gemeenschap in de jaren 70 het gemeenschappelijke visserijbeleid tot leven geroepen. Dit beleid is gebaseerd op basis van gegevens geleverd door de verschillende deelstaten. Deze kan op basis hiervan visserijbeperkingen leggen op de deelstaten.

In België is het verzamelen van deze gegevens de taak van het instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO). Men verzamelt er gegevens over de belangrijke commerciële vissoorten in de Noordzee. Zo probeert men een beeld te scheppen over de gezondheidstoestand van de visbestanden. Eén van de gegevens die minder eenvoudig te bepalen valt, is de leeftijd van vissen. In mijn scriptie worden alle stappen overlopen over de leeftijdsbepaling van vissen volgens de methodiek van het ILVO. De laatste stappen van het leeftijdsbepalingsproces maken gebruik van informatica. Hierin merkte ik enkele problemen in de werkwijze op. Samen met de leeftijdsbepalers (otolietlezers) ging ik op zoek naar oplossingen. Na een uitgebreide analyse heb ik een applicatie ontwikkeld die de otolietlezers niet alleen veel tijd bespaart maar ook nauwkeuriger is. 

Otolieten

Leeftijdsbepaling bij vissen gebeurt aan de hand van gehoorbeentjes. Elke vis heeft 3 paar gehoorbeentjes, ook wel otolieten genoemd. Door een doorsnede te maken van deze structuren worden jaarringen zichtbaar. Analoog aan de jaarringen bij bomen kan men zo de leeftijd aflezen. Omdat gehoorbeentjes zelden groter zijn dan een halve centimeter wordt met behulp van een microscoop en software een opgeschaald beeld verkregen. 

Tekenen

De foto’s worden vervolgens bestudeerd. De otolietlezers duiden de jaarringen aan op deze foto’s met behulp van een tekenprogramma. Nadat alle leeftijden bepaald zijn, hebben de otolietlezers wat administratiewerk. Zo vullen ze een labofiche in en registreren ze de leeftijden in een Excel-sheet om deze daarna te exporteren naar een Acces databank.

Otolith Manager

Uit de analyse blijkt dat niet alles op een efficiënte manier gebeurt. Er bestaat een grote kans op fouten bij het herhaaldelijk tellen en invoeren van de gegevens. Bovendien gaat er veel tijd verloren. Daarom heb ik een programma ontwikkeld die deze tekorten verhelpt en enkele handige features toevoegt voor de otolietliezer. De nieuwe software maakt de leeftijdsbepaling niet alleen efficiënter maar ook aangenamer en nauwkeuriger. Het programma heeft de naam Otolith Manager gekregen.

Otolith Manager laat de gebruikers toe een map in te laden en alle otolieten te bekijken of bewerken. Het is mogelijk om lijnen en punten te tekenen en om de afbeeldingen te vergroten of om de helderheid en het contrast aan te passen. Het doel van deze features is de jaarringen beter zichtbaar te maken. Nadat de gebruikers een lijn tekenen, kunnen ze grafieken opvragen die meer informatie weergeven. De grafieken zijn interactief en helpen de gebruikers jaarringen ontdekken die anders nauwelijks zichtbaar waren. De applicatie is eveneens voorzien van basisfunctionaliteiten zoals opslaan, ongedaan maken en herhalen. Otolith Manager bepaalt leeftijden aan de hand van de acties van de gebruiker zonder dat deze zelf moet beginnen tellen. Tot slot worden de gegevens automatisch of door de gebruiker opgeslagen. De applicatie is opgebouwd met enkele nuttige programmeertechnieken en design-patterns. Hoe ik alles tot stand gebracht heb, en welke technologieën er gebruikt zijn, kunt u terugvinden in mijn scriptie.

De leeftijd van vissen is één van de gegevens die de wetenschappers van ILVO verzamelen om een beeld te krijgen over de gezondheidstoestand van visbestanden. Op basis van deze gegevens stelt Europa richtlijnen op voor een duurzaam visserijbeleid. De toepassing Otolith Manager helpt otolietlezers bij het bepalen van de leeftijd van een vis. De applicatie wordt inmiddels gebruikt door de otolietlezers van het ILVO. Otolith Manager registreert automatisch de resultaten in een databank. Bovendien moeten de gebruikers geen papieren formulieren en Excel-sheets meer invullen. Hiermee wordt naar schatting 2 maanden aan werkuren op een jaar bespaard.