Onderwijs aanbieden zonder concrete leerdoelen
Onderwijs omvat meer dan enkel theorie overbrengen. Minstens zo belangrijk zijn de vaardigheden die leerlingen onder de knie proberen te krijgen om kansrijk te zijn op de arbeidsmarkt en in het dagelijks leven. Zeker in een school voor buitengewoon onderwijs is dat het geval. Binnen de zogenaamde “functionele klassen” worden leerlingen uitgedaagd om met hun handen te werken aan dagdagelijkse activiteiten zoals koken, werken in de tuin, poetsen… Leerkrachten beschikken echter nog steeds niet over concrete ontwikkelingsdoelen omtrent die huishoudelijke zelfredzaamheid. Dat thema werd het onderwerp van mijn bachelorproef met als uiteindelijk doel het ontwikkelen van een leerlijn huishoudelijke zelfredzaamheid voor het buitengewoon onderwijs.
Doelgroep verandert
De doelgroep in het buitengewoon lager onderwijs verandert voortdurend. Zo ziet men binnen ieder type dat er een groeiende groep leerlingen is die de schoolse vaardigheden minder bezit en daarvoor ook minder intrinsiek gemotiveerd is. Zulke leerlingen zijn meer gericht op het verwerven van praktische vaardigheden. Mijn stageschool, De Schakelschool in Kuringen probeert op die nood in te spelen door het inrichten van functionele klassen. Met als doel die leerlingen op een aangepast niveau vaardigheden te laten verwerven.
Het probleem: geen leerlijn
Leerkrachten stuiten echter op het probleem dat er geen specifieke leerlijn is waarin concrete ontwikkelingsdoelen omtrent functionele zelfredzaamheid, of nog specifieker huishoudelijke zelfredzaamheid, beschreven staan.
“Een leerlijn is een schematische weergave van de ontwikkelingsdoelen die leerlingen doorlopen tijdens een bepaald leerjaar”
Ik citeer hieronder welke doelen ter beschikking waren omtrent praktische zelfredzaamheid vanuit Onderwijs Vlaanderen (z.d.):
“Functionele onafhankelijkheid bij het uitvoeren van huishoudelijke karweitjes.
- De leerling voert huishoudelijke taken uit met of zonder gebruik te maken van huishoudtoestellen.
- De leerling bedient geluids- en beeldapparatuur. “
Die ontwikkelingsdoelen zijn zeer vaag en beknopt. Als leerkracht kun je dit zeer ruim interpreteren zonder exact te weten waarmee je aan de slag moet gaan in de klas.
De ontwikkeling van de leerlijn
Mijn bedoeling was een leerlijn te ontwikkelen gebaseerd op verscheidene recente onderzoeksbevindingen. Ik begon met informatie op te zoeken binnen de literatuurstudie, waarna ik verder ging met een interview met een klasleerkracht van een functionele klas. Daarna deed ik een bevragingen bij leden van het ondersteunende team om mijn beeld te verruimen.
Alle bevraagden waren unaniem: de precieze nood was het gebrek aan een duidelijke leerlijn. Als startpunt werden de huidige ontwikkelingsdoelen genomen. Vanuit een leerkrachtenoverleg kwamen zinvolle feedback, aanvullingen en tips. Ik verwerkte deze informatie en koppelde terug. Zo ontstonden doelen per klas en per niveau. Samengebracht leverde dat één leerlijn op voor de school omtrent huishoudelijke zelfredzaamheid.
Meer continuïteit en uniformiteit
De leerlijn is een schematische weergave van ontwikkelingsdoelen die leerkrachten volgen. Dat heeft verschillende voordelen. Zo is er meer continuïteit tussen de verschillende klassen. Daarnaast wordt een vaardigheid bijvoorbeeld aangeleerd in de ene klas en wordt dit ontwikkelingsdoel bereikt in een volgende klas. De leerlijn is zo opgebouwd dat de leerkrachten vaak verder werken op hetgeen de leerlingen reeds geleerd hebben in een vorige klas. Daarnaast is er ook meer uniformiteit. De leerkrachten werken allemaal rond dezelfde thema’s. Ze weten ook beter van elkaar met wat ze bezig zijn.
“Je zou dit naar de minister van onderwijs moeten doorsturen”
Tijdens de proefpresentatie van mijn bachelorproef merkte een jurylid op dat ik deze leerlijn naar de minister van onderwijs moest doorsturen. Ze voegde hieraan toe dat ik als bachelorproef iets heb gemaakt wat eigenlijk de taak is van de overheid. Ook gaf een ander jurylid aan dat ze vanuit eigen praktijkervaring wist dat hier nog meer nood aan was, ook op andere scholen voor buitengewoon lager onderwijs.
