"De anderstalige leerlingen lezen niet graag." Onzin!

Beeld je even in, je bent een anderstalige tiener en je wil jouw Nederlands wat bijschaven door een spannend boek te lezen. Je dwaalt tussen de rekken van de bibliotheek, maar het enige wat je vindt zijn boeken over draken, prinsessen en sprekende dieren. Wat nu?

Dit is helaas de realiteit in Vlaanderen waarin steeds meer anderstalige jongeren zich bevinden. Ze voelen zich gedemotiveerd om te lezen in het Nederlands omdat de verhalen op hun niveau te kinderachtig zijn en hen niet interesseren.

Het makkelijk-lezen-plein, een mythisch paradijs?

We nemen je even mee naar het begin van dit academiejaar toen we het onderwerp ‘lezen en anderstaligen’ begonnen te onderzoeken:

Gemotiveerd wandelden we door de deuren van de Gentse bibliotheek De Krook. Ons doel was om leerlingen die het Nederlands niet onder de knie hebben aan te zetten om te lezen. We hadden juist twee uur laen OKAN-klas vol anderstalige leerlingen geobserveerd. Hier gingen onze ogen open over hoe gemotiveerd en intelligent deze leerlingen waren. We vroegen aan een vriendelijke bibliothecaris waar we boeken konden vinden voor deze doelgroep: laagtaalvaardige jongeren. Hij verwees ons naar het makkelijk-lezen-plein.

Het makkelijk-lezen-plein, het klonk als een mythisch paradijs voor laagtaalvaardige leerlingen die boeken wilden lezen. We konden onze ogen niet geloven toen dit vier boekenrekken bleken te zijn waartussen het krioelde van de jonge kinderen in een geel fluohesje. Samen met hun juf of meester kwamen ze hier boekjes kiezen met onderwerpen als robots, spoken en prinsessen.

Het contrast tussen de gemotiveerde, intelligente jongeren die wij juist hadden geobserveerd en de kinderen in hun fluohesje kon niet groter zijn. Toch moeten deze twee doelgroepen het met hetzelfde leesmateriaal doen. Vanaf dan wisten we dat onze bachelorproef een verschil zou kunnen maken.

Wat een idee!

Bij de start van het vorige schooljaar trokken wij met een ambitieus plan naar een middelbare school voor OKAN- en bso-leerlingen. Daar vertelden ze ons al snel dat ons doel bijna onhaalbaar was. Leerlingen die niet goed Nederlands kunnen met plezier laten lezen, dat is onbegonnen werk. Toch geloofden wij deze leerkrachten niet zomaar op hun woord. We besloten op zoek te gaan naar waarom die jongeren niet graag lezen en hoe we ervoor konden zorgen dat zij wel graag zouden lezen.

‘Leesbevordering bij laagtaalvaardige leerlingen’, dat was het onderwerp waarrond wij een heel jaar zouden werken. We moesten dus een manier vinden om leerlingen die het Nederlands nog niet onder de knie hebben aan het lezen te zetten.

We vroegen de leerlingen zelf of ze al dan niet graag lazen. En wat blijkt? De leerlingen blijken wel graag te lezen, maar niet in het Nederlands. Lezen in het Nederlands was volgens hen te moeilijk of niet interessant. Het werd ons duidelijk dat het onze opdracht was om leuke boeken of verhalen te vinden voor hun leeftijd en vooral op hun niveau. Toen dit onvindbaar bleek te zijn, hadden we nog maar één ambitieuze oplossing: we ontwikkelen zelf een boek.

Onze droom was om samen te werken met professionele auteurs die elk een verhaal schreven dat voldeed aan minstens twee criteria. In de eerste plaats moest het verhaal verstaanbaar zijn voor onze doelgroep. Daarnaast moest het de leerlingen ook boeien doordat het aansluit bij hun leefwereld.

Zelf een boek ontwikkelen met kortverhalen geschreven door professionele auteurs konden we uiteraard niet alleen. We gingen op zoek naar organisaties die ons daarbij konden helpen. We vonden bijstand in het werkveld en bij literair Vlaanderen. Het was duidelijk dat zij hetzelfde gebrek aan kwaliteitsvol, eenvoudig taalmateriaal ook voelden. We hebben uiteindelijk het volledige academiejaar vruchtbaar kunnen samenwerken met het kunstencentrum Vooruit, uitgeverij Wablieft en OKAN- en bso-school VISO Gent.

We schreven een boek!

Door de kennis en ervaring van onze partners te combineren met wat bronnenonderzoek stelden we de theorie samen over hoe we ons handboek zouden ontwikkelen. We ontwikkelden een didactiek die gebaseerd was op de drie pijlers van leesbevordering: technisch lezen (leren lezen) , functioneel lezen (lezen om iets te weten te komen, met een doel) en het bevorderen van leesplezier. Deze didactiek werkt aan zes componenten: tekstbegrip, literatuurbeleving, woordenschat, taal, inburgering en gesprek.

We ontwikkelden aan de hand van deze didactiek oefeningen en werkten samen met onze auteurs, waaronder Herman Brusselmans en Fikry El Azzouzi, aan eenvoudige, interessante teksten. Na maanden werk kwamen we tot een literatuurhandboek dat we ‘Overhaald’ doopten. Enerzijds proberen wij met dit literatuurhandboek de laagtaalvaardigen aan het lezen te krijgen en hen te overhalen om zich te verliezen in verhalen en boeken. Anderzijds willen we de omgeving van deze laagtaalvaardige leerlingen overhalen om te geloven in deze doelgroep en ze aan te zetten tot lezen.

Tot slot keerden we tijdens de eindfase van ons proces terug naar VISO, een secundaire school in Gent die zowel OKAN- als beroepsonderwijs aanbiedt. Hier kregen we de kans om onder begeleiding van enkele gemotiveerde leerkrachten ons handboek uit te testen in een bso-klas en twee OKAN-klassen. Wat zij vonden van ons boek kan je zien in een alomvattend filmpje dat we maakten om ons project te verkopen aan uitgeverijen en scholen. Wij raden je  aan om zeker een kijkje te nemen naar dit filmpje. Je vindt deze terug samen met andere bijlages op onze website: https://overhaald.wixsite.com/website 

Overhaald?

We merkten in het begin van het jaar een gebrek aan vertrouwen in laagtaalvaardige jongeren. We hebben een jaar lang gewerkt om een boek te ontwikkelen dat de leerlingen zou motiveren om te lezen en hen helpt om te werken aan hun talige capaciteiten.

We hopen ons boekje te kunnen uitgeven en binnen x-aantal jaar terug te vinden in het makkelijk-lezen-plein. Verder hopen we ook op deze manier het startschot te hebben gegeven om meer taalmateriaal op niveau van laagtaalvaardige tieners te ontwikkelen.

Na een jaar vol hard werk vroegen we aan de laagtaalvaardige leerlingen van VISO Gent of ze onze teksten graag lazen en of ze nog verder wilden lezen. Op beide vragen antwoordden de leerlingen volmondig ‘ja’. Doel geslaagd, de leerlingen zijn overhaald!