Vlaams onderwijs negeert dierenwelzijn

“Ik weet eigenlijk niet of we op school iets over dieren willen aanleren.” Dit zijn de woorden van de directeur van een Gentse school. Ook de leerkrachten van de school hebben niet meteen een antwoord. Maar wat heeft het Vlaams onderwijs eigenlijk wel te zeggen over dieren?

Internationale vragen

Uit internationaal onderzoek blijkt dat scholen vaak weinig tot geen aandacht hebben voor dieren. Dat is vreemd, gezien het grote ecologische belang dat ze hebben voor onze wereld. Ze zijn een essentiële schakel in ons klimaat en dienen vaak ook als eten voor mensen. Peter Smith, de hoofdauteur van het 4e Verenigde Naties Klimaatverslag, roept op om binnen het onderwijs meer aandacht aan dieren te besteden. Volgens hem weten leerlingen bijvoorbeeld te weinig over de ecologische impact van de vleesindustrie. Ook vanuit filosofische hoek wordt steeds meer aandacht aan dit thema geschonken. Denk hierbij aan ethicus Peter Singer en de door hem geïnspireerde dierenwelzijn organisaties. Toch is er over dit thema weinig te horen op school. Zowat elk internationaal onderzoek hierover heeft reeds dezelfde conclusie: er wordt weinig tot niet over dierenwelzijn gepraat.

Situatie in Vlaanderen

Om na te gaan of het er in Vlaanderen beter aan toe gaat, werd een onderzoek uitgevoerd bij een Gentse school. De vraag: wat wil de school haar leerlingen bijbrengen over dieren? Het antwoord: weinig tot niets. In het schoolreglement is hier niets over te vinden. Ook in de klas is het ver zoeken. Een uitzondering hierbij is het vak godsdienst. Dieren zijn daar vaak toevallige figuranten van Bijbelverhalen, die dan meestal dienen om opgegeten te worden. Vragen over dierenwelzijn, ecologie of ethiek worden verder achterwege gelaten. Verder komen enkele meer technische aspecten zoals de anatomie of de evolutieleer aan bod. Sommigen van ons herinneren zich nog het ontleden van een dode rat in de biologieles. Hoe de rat anatomisch is opgebouwd, wordt besproken de les. Hoe de rat zich voelt of wat zijn rol binnen het ecosysteem is, komt niet ter sprake.



Onderwijs op drie niveaus

Op school worden normen, waarden en attitudes aangeleerd. Dit proces noemen we socialisatie. Socialisatie op school gebeurt op verschillende manieren. De socioloog Steven Brint spreekt zo over drie niveaus van socialisatie. Het eerste niveau bestaat uit de uitdrukkelijk geformuleerde verwachtingen op institutioneel niveau. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het schoolreglement. Op dit niveau wordt geen aandacht besteed aan dieren. Het tweede niveau bestaat uit klassikale lessen waar ethisch gedrag centraal staat. Denk hierbij aan de lessen godsdienst of zedenleer. In de bestudeerde school is ook hier weinig over dieren vinden. Ten slotte zijn er de onbewuste boodschappen die leerlingen meekrijgen. Dit zijn lessen die niet expliciet benoemd worden. Pedagogiek over dieren situeert zich voornamelijk op dit verborgen niveau. Wat de impliciete boodschappen in ons onderwijs nu juist zijn, moet verder onderzoek uitwijzen.

Wat nu?

“Om dit hiaat op te vullen, zou de Vlaamse overheid dierenwelzijn moeten opnemen in de leerplannen” zegt de auteur van het onderzoek. “Dit onderwerp wordt te vaak genegeerd. Dat is geen verwijt aan de scholen, want eigenlijk is dit iets kenmerkend voor de bredere maatschappij.” Het goede nieuws is dat de directie van de Gentse school openstaat voor verbetering. Binnen de school is een werkgroep milieu, die door de directie aangemoedigd wordt om iets rond het thema uit te werken. Deze werkgroep kan dan bijvoorbeeld een pedagogisch project rond dierenwelzijn opstarten. Ook de gesproken leerkrachten konden zich best vinden in het idee. Nu de Vlaamse overheid nog?