Het gebrek aan voorlichtingsmateriaal voor adolescenten met autisme
“Het aantal jongeren met autisme kent de laatste jaren een stijgende trend.
1 op de 5 jongeren met Autisme Spectrum Stoornis (ASS) vertoont naargelang hun ontwikkeling ongepast seksueel gedrag en is zich hier niet altijd bewust van. In het huidige onderwijssysteem krijgen een deel van deze jongeren vaak geen seksuele voorlichting op maat.”
Weet u hoeveel mensen in Vlaanderen autisme hebben?
Ongeveer 42.000 personen hebben een vorm van autisme. Er wordt geschat dat er bij 1 geboorte op 150 sprake is van autisme.
Ook in het leven van deze mensen is seksualiteit een belangrijk aspect. Het is een basisbehoefte. Mijn werkstuk schetst een duidelijk beeld van de nood aan gepaste seksuele voorlichting bij adolescenten met ASS en benoemt de gebreken in het huidige onderwijssysteem.
Beperkte kennis en de gevolgen hiervan
In het verleden werd verondersteld dat personen met een ontwikkelingsstoornis zoals ASS geen interesse hadden in seksualiteit. Veel jongeren met ASS krijgen nog steeds geen seksuele voorlichting op maat in het onderwijs en hebben een beperkte kennis over sociale normen. Dat zorgt ervoor dat ze vaak geconfronteerd worden met seksueel misbruik. Bovendien krijgen sommige jongeren met ASS geen of gebrekkige informatie over seksualiteit van hun ouders. Adolescenten met ASS zien het internet als voornaamste bron om informatie rond seksualiteit te verzamelen. Echter circuleert er veel foutieve informatie op het net en wordt er vaak een verkeerd beeld geschetst over het hebben van intieme contacten.
Ondanks de hoge prevalentiecijfers zijn er te weinig systematische onderzoeken over seksualiteit bij personen met ASS.
Daarnaast wordt seksualiteit bij adolescenten met autismespectrumstoornis ondermaats ondersteund. Er heerst een kennistekort bij verpleegkundigen, scholen, familie en partners, waardoor er een verhoogd risico is op verkeerd sociaal gedrag van mensen met ASS.
Dit kan zich uiten in overmatige of openbare masturbatie, seksueel geweld en misbruik. Daarbij bestaat de kans dat iemand met autisme seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoont. Volgens het onderzoek van Holmes et al. heeft ongeveer 1 op de 5 jongeren met ASS namelijk al sociaal ongepast gedrag vertoond (Holmes et al., 2020). 6,4% van deze jongeren had een geschiedenis van seksueel misbruik en 14,5% werd in het verleden gepest omwille van onvoldoende seksuele kennis of gebrek aan kennis over seksuele jargon of sociale normen. Bijna 40% had geen seksuele voorlichting op school verkregen. Er is immers een gebrek aan toegang tot ontwikkelingsgerichte seksuele voorlichting op school. Hierdoor is het risico op seksueel misbruik, seksuele uitbuiting en ongepast seksueel gedrag verhoogd. Een ander onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat er bij kinderen tussen de 9 en 38 jaar met autisme regelmatig sprake was van regelmatig ongepast seksueel gedrag. 65% vertoonde dit gedrag in het openbaar, 23% masturbeerde in het openbaar, 18% raakte het ander geslacht ongepast aan en 14% masturbeerde met een ongewoon object.
Het prototype van << Let’s talk about sex >> dient ertoe bepaalde thema’s rond seksualiteit op een laagdrempelige manier bespreekbaar te maken voor mensen met ASS.
VOOR-spel:
Na een literatuurstudie bleek dat het kennistekort rond seksualiteit bij hulpverleners en adolescenten met autisme een actueel probleem is. Op basis van deze uitslag ontwikkelde ik een tool voor de hulpverlener. Zo kunnen zij seksuele vorming op maat geven aan mensen met autisme. De tool zal zich focussen op het vergroten van de kennis rond seksualiteit van de hulpverlener en van de adolescent met autisme. De tool kan gebruikt worden om op een laagdrempelige manier een adolescent met ASS te benaderen en wegwijs te maken in het thema seksualiteit aan de hand van memorykaartjes. Ook worden hulpverleners erop gewezen dat er best concrete, duidelijke taal gehanteerd moet worden tijdens de voorlichting. Voor hen is er nog een begeleidende bundel die kan dienen voor extra ondersteuning. Zoals in deze literatuurstudie beschreven staat, bestaan er alreeds verschillende methodieken (bijvoorbeeld rollenspel) en materialen (zelfhulpboeken, spellen, toolkitten, praatboeken). Helaas worden onderwerpen zoals SOA’s, anticonceptie, ongeplande zwangerschap niet of te weinig aangehaald in bestaande tools. Ook wordt er te weinig rekening gehouden met de seksuele geaardheid en wordt er vaak nog van uitgegaan dat mensen met autisme heteroseksueel zijn. Op basis van deze bevindingen ontwierp ik een memoryspel genaamd VOOR-spel (zie bijlage 10). Er werd gekozen voor de naam ‘VOOR-spel’ omwille van verschillende redenen: het is een begrip met een seksueel tintje, het is de voorbereiding op intieme contacten en wordt het spel gebruikt ter voorlichting om de kennis bij de deelnemers te vergroten.
