Waarom het criterium van markttoegang ervoor zorgt dat u uw Schotse whisky aan een zo voordelig mogelijke prijs kan aankopen…

Waarom het criterium van markttoegang ervoor zorgt dat u uw Schotse whisky aan een zo voordelig mogelijke prijs kan aankopen…

U wilt een aanhangwagen speciaal ontworpen voor uw motorfiets aankoppelen in Italië? U wilt waterskiën in Finland? U wilt uw Schotse Whisky liefst aan een zo voordelig mogelijke prijs aankopen? Gelukkig voor u hanteert het Hof van Justitie van de Europese Unie nu het criterium van markttoegang.

Inleiding

Een van de belangrijke realisaties van de Europese Unie betreft de interne markt, die is gebaseerd op de vier vrijheden: vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal.1 Het principe van vrij verkeer van goederen wordt gewaarborgd in het Verdrag van de Werking van de Europese Unie (VWEU) en is gebaseerd op enerzijds de douane-unie en anderzijds het verbod op kwantitatieve beperkingen en maatregelen van gelijke werking.2

In tegenstelling tot kwantitatieve beperkingen komen maatregelen van gelijke werking nog veelvuldig voor. Zo zijn aanhangwagens voor motorfietsen in Italië niet verboden, u mag ze alleen niet koppelen aan uw motorfiets.3 En waterskiën in Finland is toegelaten op alle aangeduide waterwegen, alleen is er geen enkele waterweg aangeduid.4 Voor uw Schotse Whisky wilt de Britse regering een minimum prijs per eenheid opleggen5, maar dan verliest u uw prijsvoordeel door de import. Het spreekt voor zich dat dit de vrije circulatie van de goederen niet ten goede komt.

Het Hof van Justitie van de Europese Unie biedt hiervoor een oplossing door middel van het criterium van markttoegang. Alle maatregelen die de toegang tot de markt belemmeren zijn te beschouwen als maatregelen van gelijke werking.

Maatregelen van gelijke werking

Artikel 34 VWEU verbiedt alle kwantitatieve beperkingen (bv. quota’s) en maatregelen van gelijke werking tussen de lidstaten. Omdat er geen definitie van het begrip ‘maatregelen van gelijke werking’ in het Verdrag staat, moeten we kijken naar de invulling die het Hof van Justitie in zijn rechtspraak hieraan gegeven heeft.

Ten eerste is er het arrest Dassonville6 dat stelt dat “iedere handelsregeling der Lid-Staten die de intracommunautaire handel al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel, kan belemmeren” als een maatregel van gelijke werking te beschouwen valt. Deze formule omvat met andere woorden direct en indirect discriminerende maatregelen, tenzij artikel 36 VWEU hen een rechtvaardigingsgrond biedt. Verder bouwend op het voorbeeld van de aanhangwagen voor de motorfiets, een maatregel die bepaalt dat enkel aanhangwagens die in Italië worden geproduceerd mogen gekoppeld worden aan een motorfiets is bijvoorbeeld een discriminerende maatregel.

Ten tweede is er het arrest Cassis de Dijon7 dat stelt dat ook maatregelen die zonder onderscheid van toepassing zijn, maatregelen van gelijke werking kunnen zijn. Het Hof plaatste productvereisten hiermee binnen de werkingssfeer van artikel 34 VWEU, tenzij zij objectief gerechtvaardigd kunnen worden, hetzij door een in artikel 36 VWEU aangevoerde rechtvaardigingsgrond (bv. openbare orde), hetzij door dwingende eisen van algemeen belang (bv. bescherming van de verkeersveiligheid). Stel nu dat de maatregel vereist dat alle aanhangwagens voor motorfietsen oranje moeten zijn en dat die regel geldt zowel voor in Italië als in andere lidstaten geproduceerde aanhangwagens. Dat is een voorbeeld van een maatregel die zonder onderscheid van toepassing is en tevens een productvereiste waardoor die binnen de werkingssfeer van artikel 34 VWEU valt.

Ten derde is er het arrest Keck & Mithouard.8 Dit arrest heeft in belangrijke mate de begripsinvulling bepaald van maatregelen van gelijke werking. Aangezien Cassis de Dijon ons heeft achtergelaten met een heel ruime werkingssfeer van artikel 34 VWEU, heeft het Hof in Keck & Mithouard geprobeerd deze wat in te dijken door de categorie ‘bepaalde verkoopmodaliteiten’ eruit te halen. Dit gebeurt aan de hand van de Keck-criteria: als een maatregel van toepassing is op alle marktdeelnemers die activiteiten ontplooien op het grondgebied én de maatregel heeft dezelfde invloed zowel rechtens als in feite op nationale en uit andere lidstaten afkomstige producten, dan valt de maatregel buiten het toepassingsgebied van artikel 34 VWEU. Als bijvoorbeeld de aanhangwagens enkel in een gespecialiseerde zaak mogen verkocht worden die aan bepaalde vereisten moet voldoen en dit heeft tot gevolg dat er een verschillende invloed is op de aanhangwagens die in Italië geproduceerd zijn en die afkomstig uit andere lidstaten, dan zal die maatregel nog steeds binnen de werkingssfeer van artikel 34 VWEU vallen.

Criterium van markttoegang

Echter, bovenstaande maatregelen waren niet aan de orde in de zaak Commissie t. Italië, de zaak die een mijlpaal vormde voor het criterium van markttoegang. Het feit dat u een aanhangwagen mag aankopen maar niet mag aankoppelen aan uw motorfiets om op de Italiaanse wegen te rijden, komt in essentie neer op een gebruiksverbod. Aangezien dit noch een productvereiste, noch een verkoopmodaliteit is, was het noodzakelijk dat het Hof na zijn opsomming van vaste rechtspraak met een andere aanpak tot een economisch verantwoord resultaat kwam. Het criterium van markttoegang dat toetst of de toegang tot de markt door een dergelijke maatregel belemmerd wordt, bood hiervoor een duidelijke oplossing.

Conclusie

Om nu terug te komen op uw Schotse whisky, wanneer die maatregel wordt getoetst aan het criterium van markttoegang, dan leidt dit evident tot een belemmering waartegen artikel 34 VWEU zich verzet. Dankzij dit criterium is het mogelijk om te komen tot een rechtspraak die de economische realiteit mee in overweging neemt, wat niet alleen bijdraagt aan het behoud en de goede werking van de interne markt, maar eveneens aan de rechtszekerheid.

1 Art. 26.2 VWEU.

2 Art. 28 VWEU.

3 Arrest Commissie t. Italië, C-110/05, EU:C:2009:66.

4 Arrest Åklagaren t. Percy Mickelsson en Joakim Roos, C-142/05, EU:C:2009:336.

5 Arrest Scotch Whisky Association e.a. t. Lord Advocate, Advocate General for Scotland, C-333/14, EU:C:2015:845.

6 Arrest Procureur du Roi t. Benoît en Gustave Dassonville, C-8/74, EU:C:1974:82.

7 Arrest Rewe-Zentral AG t. Bundesmonopolverwaltung für Branntwein, C-120/78, EU:C:1979:42.

8 Arrest Strafzaak tegen Bernard Keck en Daniel Mithouard, gevoegde zaken C-267/91 en C-268/91, EU:C:1993:905.