Gratis of betalend milieubewust ontwerpen?

Over de impact van onze maatschappij op het milieu valt niet te discussiëren. Maar de vraag stelt zich  of we moeten betalen om hierover inzicht te krijgen. Bestaan er gratis methodes om te kwantificeren wat de invloed van een product is? Of moet betaald worden om correcte resultaten te verkrijgen?

Milieu-impacten, wat zijn ze?

De invloed op het milieu bestaat uit verschillende zaken. Al te vaak wordt enkel de klimaatverandering aangehaald wanneer over het milieu gesproken wordt. De reële impact gaat veel breder. Denk hierbij aan de uitstoot van fijn stof die toxisch is voor mensen, het verbruik van drinkbaar water, de overvloedige bebouwing die de beschikbare ruimte beperkt… De impact op ons milieu beperkt zich dus niet tot één enkele categorie, maar is een zeer uitgebreide lijst waar velen onder ons niet op de hoogte van zijn. Ondanks de onbekendheid zijn deze categorieën niet minder belangrijk en moet er rekening mee gehouden worden.

Milieu-impacten, hoe kunnen ze gekwantificeerd worden?

Nu bekend is dat er over meer dan alleen de klimaatverandering gesproken wordt, stelt zich nog de vraag hoe op al deze impacten een getal kan geplaatst worden. Dit wordt gedaan door een zogenaamde levenscyclusanalyse (LCA). Een LCA is de algemene benaming voor de oefening die gemaakt wordt om een getal te kunnen plakken op de ‘impact van een product’. Om dit allemaal te kunnen berekenen is een grote hoeveelheid aan informatie nodig. Deze data gaan meestal over de productie, het gebruik en de afdanking van een product. Om een LCA tot een goed einde te brengen is een programma met databanken nodig. De databanken voorzien de gebruiker van een grote hoeveelheid gegevens zodat het te analyseren product in het programma ingegeven kan worden. Dit gaat dus bijvoorbeeld over 1 kg staal dat voor een product wordt gebruikt. De databank zorgt er voor dat alle uitstoten, die met deze kg staal gepaard gaan, automatisch ingegeven worden. Op deze manier moet de gebruiker niet alles manueel ingeven en kan vlot gewerkt worden. Het programma zelf leidt de gebruiker op een eenvoudige manier door de analyse en zorgt nadien ook dat de verwerking op een overzichtelijke manier wordt weergegeven.

LCA, doel van de analyse?

Bij het uitvoeren van een LCA kan men kiezen op welke specifieke categorie men een waarde wil plakken. Dit hangt dus volledig af van de gebruiker en het doel van de analyse. Zo kan één categorie bekeken worden, zoals bijvoorbeeld de klimaatverandering (CO2 uitstoot), maar ook een totaalbeeld van het product dat alles in rekening brengt. Aan de hand van deze analyses kunnen producten met elkaar worden vergeleken. Op die manier wordt zichtbaar waar eventueel verbeteringen aangebracht kunnen worden. Producten afwegen ten opzichte van elkaar of producten verbeteren, het uiteindelijke doel blijft het milieu zoveel mogelijk ontzien.

LCA, gratis of betalend?

Aangezien LCA’s voor veel verschillende toepassingen worden gebruikt, bestaat een groot aanbod aan programma’s en databanken. Zo zijn er die specifiek gericht zijn op de elektriciteitstoepassingen, landbouwindustrie, voedselindustrie… alsook algemene programma’s en databanken die over alle markten gegevens voorzien. Afhankelijk van de grootte en het type programma’s en databanken zijn deze gratis of betalend. Het verschil in prijscategorie uit zich veelal in het aantal beschikbare gegevens. Bij de meeste betalende programma’s worden standaard betalende databanken bij voorzien. Gratis programma’s daarentegen worden logischerwijs zonder databank of met een gratis databank geleverd. De bekendste algemene databanken zijn EcoInvent (betalend - €3800) en ELCD (gratis) met respectievelijk 10.000 processen tegenover 500. Het spreekt voor zich dat betalen voor gegevens een groot voordeel met zich meebrengt. Wanneer echter alle benodigde gegevens beschikbaar zijn in een gratis databank, stelt zich nog de vraag of deze in alle programma’s gelijk worden verwerkt en een correcte uitkomst geven.

LCA, vergelijking programma’s?

In de volledige scriptie werd onderzocht of de gratis ELCD databank dezelfde uitkomst geeft voor een testproduct in drie verschillende programma’s. Zo werd de software SimaPro, OpenLCA en een zelfontwikkeld programma GREEN-design gebruikt. Na een grondige evaluatie blijkt dat hoewel dezelfde database gebruikt werd, er per programma toch enkele verschillen optreden. Deze afwijkingen variëren van verschillende verwerkingen door de software tot verschillen in de database zelf. Hieruit blijkt dat hoewel dezelfde databank wordt geraadpleegd, de gebruiker altijd kritisch moet blijven over de resultaten.

GREEN-design, wat is het?

GREEN-design is een gratis, zelf ontwikkeld LCA-programma gemaakt voor 3D-software Siemens NX. Dit programma maakt het mogelijk om bij het ontwerpen van een product de milieu-impact direct te analyseren en optimalisaties in kaart te brengen. GREEN-design is ontwikkeld na de hierboven besproken vergelijking van beide programma’s SimaPro en OpenLCA en maakt gebruik van de ELCD-databank. Op deze manier werd rekening gehouden met de opgemerkte afwijkingen om een zo correct mogelijk resultaat te bekomen. Het programma werd ontwikkeld om studenten de mogelijkheid te bieden met LCA’s vertrouwd te raken en aan te zetten tot milieubewust ontwerpen. Dit impliceert natuurlijk dat GREEN-design gratis is.

Conclusie, hoe het milieu ontzien?

Voor het uitvoeren van een LCA bestaan veel mogelijkheden. Afhankelijk van de complexiteit en het doel van de analyse moet de keuze gemaakt worden of gratis programma’s en databanken voor een resultaat kunnen zorgen, of voor een betalend programma gekozen moet worden.

Tot slot blijkt dat gegevens invoeren niet voldoende is. De afwijkende testen duiden namelijk aan dat de gebruiker altijd opmerkzaam moet blijven en de resultaten grondig moet analyseren vooraleer conclusies te trekken.