Bewegen als lichtpunt voor kankersurvivors.

“Ik zou het belang van beweging na een kankerbehandeling zeker een acht op tien geven, minimum. Als je kijkt naar de zaken die je er terug bovenop kunnen helpen, is beweging wel een belangrijke factor. Mijn enige bedenking hierbij is dat niet iedereen dit kan. Veel mensen zijn na de behandeling niet in staat om opnieuw fysieke activiteiten te verrichten. Het moet dus aangepast worden volgens de eigen mogelijkheden.” (Decoster, 2020)

Els Decoster is werkzaam bij de Stichting tegen Kanker en ervaringsdeskundige. Wanneer we haar de vraag stelden hoe belangrijk ze het vond om te bewegen na een kankerbehandeling bleek dat ze vanuit haar persoonlijke ervaringen een realistisch antwoord kon geven. Het belang van bewegen uitdrukken als 10/10 zou voorbijgaan aan de harde realiteit waarmee velen worden geconfronteerd, ook na hun behandeling.

In alle omstandigheden is het belangrijk om fysieke beweging te hebben volgens de eigen mogelijkheden en interesses. Maar wat maakt het voor ex-kankerpatiënten net zo moeilijk om opnieuw te bewegen? Wat motiveert hen? Wij zochten het uit en bundelden onze bevindingen in onze bachelorproef.

Beeld je even in, je hebt net een weken-, maanden- of misschien wel jarenlange kankerbehandeling achter de rug. Je hebt net het goede nieuws gekregen dat je behandeling wordt afgerond, voorlopig toch. De dokter raadt je aan om een actieve levensstijl op te nemen. Wat houdt dat allemaal in? Moet je weer gaan werken? Zal dat wel lukken met de vermoeidheid? Hoe ga je om met pijn? Zullen jouw littekens niet te veel opvallen? Hij zegt dat je opnieuw meer moet gaan bewegen. Wat als je ervoor al niet veel lichaamsbeweging had? Wat als je fysiek gewoon nog niet in staat bent om veel te bewegen?

Het is vooral belangrijk om weten dat het voorzetsel “ex” voor ex-kankerpatiënten er niet voor zorgt dat de bewuste periode stopt. Ja, de behandeling wordt afgerond maar de gevolgen ervan zijn vaak nog heel lang merkbaar.

Fysieke beperkingen

Bijna de helft van de bevraagden gaven fysieke beperkingen aan als de meest voorkomende reden waarom ze niet of weinig bewegen. Die beperkingen kunnen gaan van kankergerelateerde vermoeidheid, minder mobiele gewrichten tot amputaties.

Dat is jammer want beweging na de kankerbehandeling zorgt voor heel wat algemene voordelen zoals een lagere bloedsuikerspiegel, minder (rug)pijn, minder minder gewrichtsklachten, beter slapen, beter concentratievermogen, een verlaagde kans op verschillende types kanker en hart-en vaatziekten… Maar er zijn ook kankergerelateerde voordelen aan beweging. Zo zorgt het bijvoorbeeld voor een kleinere kans op herval en voor minder kankergerelateerde vermoeidheid. Het is dus sterk aangewezen om voldoende te bewegen na de kankerbehandeling.

Gebrek aan motivatie

40 % van de bevraagde patiënten gaven naast de fysieke beperkingen ook het gebrek aan motivatie aan als een tweede struikelblok. Daarom gingen we op zoek naar de factoren die het makkelijker zouden maken voor de patiënten om te bewegen of hoe we met andere woorden de motivatie omhoog kunnen krijgen. 

Daaruit bleek dat het sociale aspect van lichaamsbeweging een hele grote invloed kan spelen op de motivatie van de mensen. Contact met andere mensen maar ook sociale ondersteuning door familie en vrienden, zorgt ervoor dat de mensen intern gemotiveerd kunnen zijn. De motivatie komt dan vanuit de patiënt zelf en is niet opgedragen door anderen. 

Ondersteuning door professionals

Omdat de meerderheid van de bevraagde patiënten aangaven dat professionele begeleiding de motivatie ten goede zou komen kozen we voor professionele aanbod en - begeleiding als derde grote pijler. Hier merkten we dat zowel de professionals als de bevraagde ex-kankerpatiënten aangaven dat er nog veel werk aan de winkel is. Onvoldoende aanbod, geen ondersteuning, onvoldoende informatievoorziening over de mogelijkheden, geen passend aanbod… Het zijn allemaal beperkingen waar professionelen geacht zijn om tussen te komen. 

Informering en ondersteuning in het algemeen zijn belangrijke elementen. Informering over de voordelen van beweging en over de mogelijke ondersteuners en ondersteuning door professionelen zorgen ervoor dat het makkelijker wordt voor de cliënt om te bewegen en dit vol te houden. 

Een belangrijke component van de professionele ondersteuning is dat alles op maat moet gebeuren. Ondersteuning op maat, beweging op maat en dit volgens de interesses van de cliënt. 

Er is gebleken dat wanneer er geïnvesteerd wordt in een goede informering en ondersteuning op maat van de patiënt en indien nodig simultaan op verschillende fronten, een duurzame gedragsverandering richting lichaamsbeweging het snelst bereikt zal worden. 

De professionelen moeten streven naar een gevoel van autonomie, verbondenheid en competentie bij de patiënt. Ofwel een gevoel van “ik heb opnieuw de mogelijkheid om iets te ondernemen”, “ik kan ergens terecht met vragen” en “ik kan iets”. 

Fo(u)rward!

Net omdat zowel de professionals als de patiënten aangeven dat er nog heel wat werk aan de winkel is hebben wij getracht een tool te ontwikkelen voor zowel professionals als voor de betrokken survivors. Daarom is er naast een exitboekje voor de survivor ook een handleiding voor de professional waarin beschreven staat waarom en hoe ze 4-ward als leidraad kunnen gebruiken om tijdens een gesprek in te zetten op een duurzame gedragsverandering. 

Er is ook een website waar het interactieve luik op maat wordt gerealiseerd. Al deze tools zijn ontwikkeld met de bedoeling dat ze elke survivor motiveren en informeren. Daarom hebben we de tools zo laagdrempelig mogelijk gemaakt. Het boekje is afgestemd op de wensen van de doelgroep. 

De inhoudstafel van de versie voor de patiënt

De vier in 4-ward

 “4-ward” is niet zomaar gekozen, het wordt uitgesproken als fo(u)rward en doelt op de Engelse vertaling van vooruit. De “4” staat voor de vier invalshoeken van dit boekje; 

Pagina vier in “4-ward” voor de patiënt: de vier invalshoeken.

De ideale bewegingsvorm voor de doelgroep is in een sociale en laagdrempelige omgeving. Samen met die omgeving kijkt de patiënt vooruit en moet er getracht worden om niet meer stil te staan bij het verleden. Er moeten geen grootse inspanningen verwacht worden en het moet ook niet meteen na het ontslag uit het ziekenhuis gebeuren. Het is belangrijk dat het op het tempo gebeurt van de patiënt. 

Het is voor zowel de zorgverstrekker als de zorgbehoevende een uitdaging maar beweging na kanker moet een must zijn voor elke betrokkene. 4-ward is een tool om die betrokkenen te helpen met het bereiken van hun doelen, zowel voor de professional als voor de patiënt.